حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ ۸ شهریور ۱۴۰۲ در دیدار رئیسجمهور و اعضای هیأت دولت،فعالیتهای دولت در بخش سیاست خارجی را مورد توجه قرارداده و با ابراز رضایت از این فعالیت ها،رهنمود هایی ارائه فرمودند: این محورها به شرح زیر مرور می شوند:
۱.سیاست همسایگی
رهبر معظم انقلاب اسلامی فعالیتهای دولت در بخش سیاست خارجی از جمله سیاست ارتباط با همسایگان را بسیار خوب خواندند و گفتند:«باید با هیچ همسایهای مناقشهای نداشته باشیم و اگر مناقشهای هم هست، تبدیل به همکاری شود که گامهایی در این زمینه برداشته شده که باید ادامه یابد.»
روابط با همسایگان و استفاده از ظرفیت آنان برای همه کشورهای جهان حائز اهمیت است و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی و رهبر معظم انقلاب هر دو بر روابط با همسایگان تاکید داشته و یکی از اصول اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، را روابط نزدیک با همسایگان دانسته اند. "گشودن چتر دیپلماسی بر همه جهان" و "تمرکز نکردن بر روابط با چند کشور محدود" که از دیدگاه های رهبر انقلاب در زمینه سیاست خارجی است(۴ شهریور ۱۳۹۶)،اهمیت روابط با همسایگان را مضاعف می سازد..
مهم این است که نگاه راهبردی به تقویت روابط با همسایگان در اولویت باشد و تقویت مناسبات با کشورهای پیرامونی صرفا منوط به دوران تحریم نشود.همچنین ضرورت دارد در مسیر تقویت روابط یا حل اختلافات با همسایگان، تمام نهادهای مرتبط با روابط خارجی بصورت هماهنگ در مسیر تحقق اهداف سیاست خارجی گام بردارند.
۲.ارتباطات دوجانبه و چندجانبه
رهبر انقلاب در بیانات خود، ارتباط با همه دولتهایی که مایل به ارتباط با ایران هستند (به جز استثنائاتی معدود) را از دیگر سیاستهای درست دولت سیزدهم برشمردند و گفتند:«عضویت در دو پیمان بینالمللی نیز کار بسیار مهمی بود که نشان میدهد کشور در وضعی قرار دارد که مؤسسان پیمانهای بینالمللی راغب و گاهی مُصرّ به ارتباط با ایران هستند و بر اساس محاسبات خود و با توجه به واقعیات ایران، ارتباط با کشورمان را لازم میدانند.»
تقویت ارتباطات دوجانبه و چندجانبه در قالب عضویت در پیمان های منطقه ای و فرامنطقه ای در اولویت برنامه های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.ایران به عنوان یک کشور مهم و ثبات ساز در قلب آسیا و دارا بودن منابع غنی و موقعیت ویژه جغرافیایی، به دنبال ارتباط سالم و مبتنی بر منافع طرفین است. در این رویکرد، افزایش روابط با کشورهای مختلف و عضویت در پیمان ها، با هدف تامین منافع ملی،تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و تقویت جبهه چندجانبه گرایی دنبال شده و مورد استقبال اکثر کشورهای جهان قرار می گیرد.
۳.مخالفت با یک نگاه ارتجاعی
آیت الله خامنه ای همچنین با اشاره به تلقی برخی عناصر سیاسی که تعامل با دنیا را در ارتباط گرم و صمیمی با چند کشور غربی محدود میدانند، گفتند: »این نگاه، غلط، ارتجاعی و مربوط به ۱۰۰ سال پیش است که چند کشور اروپایی همه کاره دنیا بودند اما امروز باید آن نگاه کهنه و مرتجعانه را کنار گذاشت و درک کرد که ارتباط با دنیا یعنی ارتباط با آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا که منابع عظیم ثروتهای انسانی و طبیعی هستند.«
در دولت سیزدهم اولویت سیاست خارجی ،دوستی با دوستان و دوری از دشمنان است.با این نگاه،آمریکا و اروپا تا زمانی که دست از خصومت علیه ایران برندارند،فاقد اولویت در سیاست خارجی ایران هستند.تقویت روابط با کشورهای جهان در آسیا،آمریکای لاتین،آفریقا و کشورهای شرق اروپا موجب افزایش دوستان ایران و تنوع در سیاست خارجی شده است.نادیده گرفتن ارتباطات گسترده در روابط خارجی و محدود کردن روابط خارجی به چند کشور غربی که از دشمنان ایران هستند،نوعی تحجر سیاسی است که نباید روابط خارجی پویای کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
۴.رفع و خنثی سازی تحریم ها
آیت الله خامنه ای در بخشی دیگر از بیانات خود، هدف اصلی از تحریمها را معیشت مردم و گروگان گرفتن آن دانستند و گفتند: «در زمینه رفع تحریمها کارها و مذاکراتی در حال انجام است که در جای خود درست و محفوظ است اما به موازات آن باید خط خنثی کردن تحریمها دنبال شود که مهمترین شاخص آن، کاهش تورم است.»
هدفمند سازی مذاکرات و بازگشت به آن برای لغو تحریم ها، یک رویکرد هوشمندانه از سوی دولت سیزدهم بود که همراه با سیاست خنثی سازی تحریم ها دنبال شد.طبعا همکاری با آژانس بین المللی انرژی هسته ای نیز حائز اهمیت بود.
در این روند دولت سیزدهم مباحث اقتصادی کشور را به مذاکرات برجام گره نزد و به طور موازی خنثی سازی تحریم ها را از طریق مقاومسازی اقتصاد دنبال کرد. می بایست در اجرای رهنمودهای رهبر انقلاب این سیاست ادامه یابد و با استفاده از منابع داخلی، رونق تولید و باز کردن راههایی برای صادرات کالاهای غیرنفتی، شاهد کاهش تورم باشیم.
۵. به نتیجه رساندن اسناد همکاری
رهبر انقلاب همچنین با اشاره به اسناد همکاری متعدد و طولانی مدت دولت با بعضی از کشورها، به نتیجه رساندن این اسناد و توافقات را ضروری دانستند و گفتند: تفاهمها و توافقها نباید صرفاً روی کاغذ باقی بماند.
معمولا در سفرهای مختلف رئیس جمهور و اعضای دولت به کشورهای مختلف و همچنین سفرهای مقامات خارجی به ایران،اسنادی برای همکاری تحت عنوان موافقتنامه و یادداشت تفاهم امضا می شوند.طبعا پیگیری اجرای این توافقات بویژه برای توسعه اقتصادی کشور حائز اهمیت است. مردم انتظار دارند که دولت، پیگیر عملیاتی شدن این قرار دادها باشد و مجلس شورای اسلامی نیز ضمن تسریع در بررسی و تایید قراردادها،بر حُسن اجرای آنها نظارت کند.
۶. عدم سلطه گری و سلطه پذیری
آیت الله خامنه ای در یک بیان مهم،شناخت فرصت های ارتباطی با کشورهای مختلف و استفاده بهنگام از آنها را ضروری خوانده و تاکید کردند:« ملاک ارتباطات بینالمللی، منافع و عزت ملی است و در ارتباطات، هم سلطهگری و هم سلطهپذیری نباید وجود داشته باشد.»
این بیان،تاکید مجدد بر اصل نه شرقی نه غربی و ایجاد وتقویت ارتباطات خارجی با حفظ استقلال کشور است. سیاست خارجى جمهوری اسلامی ایران، متّکى به سه اصل عزّت و حکمت و مصلحت است و بر اساس رهنمودهای رهبر انقلاب، نظام اسلامی در ارتباطات بینالمللی خود باید عزتمندانه و حکیمانه و با پرهیز از سلطه گری و سلطه پذیری در جهت تامین منافع و مصالح ملی حرکت نماید.
