به نام الله که همه را دوست دارد و مؤمنان را برای همیشه
تفسیر سوره العَلَق
اولین سوره ای که از آسمان بر پیامبر (ص) نازل شد، سوره عَلَق بود.
این سوره یکی از سوره هایی است که سجده واجب دارد.
پیامبر عزیز اسلام به سن 40 سالگی رسیده بود.
او در جوانی نیز به مناجات و عبادات مشغول بود و به مسجد زیاد می رفت.
صبح گاه دوشنبه ای، پیامبر (ص) در حال عبادت بود که فرشته ای به او نزدیک شد و به او گفت:
«إقرأ» ( بخوان )، پیامبرعزیز ما هم هیجانی شد و سکوت کرد، برای بار دوم فرشته گفت: «بخوان.»
پیامبر (ص) فرمود: «چه بخوانم؟ خواندن نمی دانم.»
فرشته (جبرئیل امین) آمد، چند بار پیامبر (ص) را بغل کرد و سه بار به سینه فشار داد و دوباره جبرئیل 5 آیه اول سوره علق را به پیامبر (ص) گفت و بقیه آیات سوره در جایگاه دیگری بر پیامبر نازل شد.
پیامبر (ص) نیز این 5 آیه را تکرار کرد و به زبان آورد و بعد هم خیلی احساس عجیبی پیدا کرده بود.
علامه طباطبایی (ره) مفسر بزرگ قرآنی فرموده است: «ما آدم های عادی نمی توانیم درک کنیم آن احساسی را که یک فرشته از جانب خدا آمده و نمی دانیم پیامبر (ص) چه احساسی داشت.»
در تاریخ آمده است که پیامبر(ص) از بالای کوه به پایین آمد و دوباره در راه جبرائیل به او نازل شد و دستور گرفتن وضو و نماز خواندن را برای پیامبر (ص) آورد.
پیامبر در راه به اولین کسی که برخورد کرد، حضرت علی علیه السلام بود و پیامبر (ص) آیات قرآن و دستورات وضو و نماز خواندن را به حضرت علی علیه السلام عرضه کرد و حضرت علی علیه السلام هم پذیرفت و مسلمان شد؛ سپس پیامبر (ص) به همراه حضرت علی علیه السلام به سمت منزل راه افتادند و پیامبر آیات قرآن و نماز را به حضرت خدیجه سلام الله علیها عرضه کرد و ایشان نیز مسلمان شد و این دو نفر اولین کسانی بودند که مسلمان شدند.
اِقراء : بخوان
آیه 1: بخوان به نام خدا و بدان و آگاه باش. (به نام خدا و برای خدا بخوان)
شهید مطهری (ره) می گوید: «در قرآن بیش از 800 بار کلمات علم و عقل و نظر و ... آمده است؛ یعنی اسلام دین آگاهی و کتاب و آموزش است.
خدایی که همه موجودات را آفریده است و در بین موجودات یکی از همه با ارزش تر است و آن انسان است.
آیه 2: خدایی که انسان را از عَلَق (خون بسته به اندازه ای که با چشم نیز دیده نمی شود) و نطفه آفریده است.
آیه 3: بخوان ای انسان و بدان که خدای تو از همه بزرگتر و بخشنده تر است.
اکرم: بخشنده تر
بخوان به نام پروردگارت که بخشنده ترین بخشنده هاست.
خدا چه چیزی را به انسان بخشیده است؟
انسان را خلق کرده و یک جسم و یک روح برای او قرار داده است.
برای جسم او ( دست و پا و سر و گردن و ...)
برای روح او ( اراده و آگاهی و عشق و ... )
آیه 4: خدایی که با قلم به انسان آموزش داد.
قلم زیر ساخت تمام تمدن بشری است؛ یعنی چیزهایی که در کتاب ها نوشته شده است، توسط قلم به وجود آمده است.
جالب اینکه سوره قلم، چند سوره پس از سوره علق نازل شده است.
پیامبر (ص) فرمود: «مسلمانان! به فرزندان خود نوشتن و خواندن را آموزش دهید و خط خوش را تمرین کنید.»
آیه 5: چیزی را خدا به انسان یاد داده است که نمی توانست خودش یاد بگیرد و آن نیز از طریق وحی است که به پیامبر (ص) نازل کرده است.
پیامبر (ص) فرمود: «سواد یاد گرفتن، یکی از حقوق فرزندان به والدین است و یادگیری علم بر هر زن و مرد مسلمانی واجب است.»
اسلام می فرماید: «باید مسلمانان عزیز باشند و عزت و شرف مسلمان در دانش اوست.»
مفسران می گویند که پیامبر (ص) تمام کارهایش را با نام خدا شروع می کرده است.
آیه 6: متأسفانه انسان در برابر خدا طغیان می کند.
آیه 7: چون خود را بی نیاز می داند.
آیه 8: ای آدم ها! عاقبت شما به خدا ختم می شود، یک کاری کنید که در پیشگاه خدا رو سفید باشید.
قصه قرآنی در مورد آیات سوره علق:
مخالفان پیامبر (ص) بسیار زیاد بودند و در رأس آنها ابولهب و ابوسفیان و ابوجهل قرار گرفته بودند.
ابولهب مظهر قدرت بود.
ابوسفیان مظهر ثروت بود.
ابوجهل ( ابوالحکم ) انسان با سوادی بود و شاعر و نویسنده و دنیا گشته بود.
ابوجهل گفته بود: «بعد از اینکه پیامبر (ص) به پیامبری رسید؛ گفت: «من از هیچ کاری بیش از نماز بدم نمی آید.»
ابوجهل جایزه قرار داده بود برای کسی که وقتی پیامبر در هنگام نماز در سجده است، بر روی کمر ایشان زباله بریزد و یکی هم این کار را کرد.
«أرأیت» یعنی اینکه نظر شما چیست.
آیه 9: به نظر شما این کسی که جلوگیری می کند،
آیه 10: از بنده ای که دارد نماز می خواند، چه عاقبتی خواهد داشت؟
آیه 11: به نظر شما پیامبر ما که دعوت به هدایت و خوبی می کند،
ابوجهل می گوید: «پیامبر (ص) در نماز و در حال سجده بود، به او حمله بردم تا به او لگد بزنم که دیدم فرشتگانی با خشم به من نگاه می کنند و برگشتم.» و در همین رابطه پیامبر (ص) می فرمایند که اگر ابوجهل کمی جلوترآمده بود، توسط ملائکه قطعه قطعه می شد.
آیه 12: یا آیا کسی که به تقوا فرمان می دهد، باید به او بدی کرد؟
آیه 13: به من خبر بده که اگر این طغیانگر حق را انکار کرد، مستحق مجازات نیست؟
آیه 14: آیا او نمی دانست که خدا اعمالش را می بیند؟
آیه 15: این طور نیست؛ اگر از این کارهایت دست برنداری، از موهای جلوی پیشانی آن دروغ گوها را می کشیم و به سوی عذاب می بریم.
ناصِیَه: موهای جلوی پیشانی
نادِیَه: هوادارنش
آیه 16: همان آدم های دروغ گوی خطاکار
آیه 17: هوادارانش را صدا بزند.
آیه 18: ما هم مأموران جهنم را صدا می زنیم تا اورا به دوزخ ببرند.
زبانِیَه : مأموران جهنم
آیه 19: این طور نیست که مخالفین فکر می کنند. (آیه نوزدهم سجده واجب دارد.)
خدا به پیامبر (ص) می فرماید: «از ابوجهل و ابوسفیان و ابولهب نترس و به خدا سجده کن و نزدیک شو.»
نکته مهم سوره علق
سوره علق با خواندن شروع می شود و با سجده به پایان می رسد.
معنی آن این است که اسلام یک علمی است که با عبودیت همراه است.
