در این زمینه اختلاف آراء شدیدی میان محققان و مورخان و انساب شناسان وجود دارد كه نتیجه گیری را سخت كرده است اما با بررسی دقیق موضوع و اقوال وارد شده به این نتیجه می رسیم كه حضرت علی اكبر از امام سجاد علیهما السلام بزرگتر بوده است.
توضیح بیشتر:
علی اكبر(ع) بین سالهای 33 تا 35 هـ ق از مادری بزرگوار به نام لیلی دختر ابن مرة بن مسعود ثقفی در شهر مدینه چشم به جهان گشود. دانشمندان و مورخان سن شریف او را مختلف نقل كرده اند كه ما آنها را به سه دسته تقسیم میكنیم.
اول. ابن شهر آشوب در مناقب و طبرسی در اعلام الوری و شیخ مفید در ارشاد، هیجده یا نوزده ساله نوشته اند.
دوم. ابن نمای حلی در مثیر الاحزان، بیست و سه ساله آورده است.
سوم. ابن ادریس حلی در خاتمهی كتاب حج سرائر (ص 655) مینویسد: علی اكبر در امارت عثمان به دنیا آمده است.
بنابراین عمر شریف آن حضرت بین بیست و پنج و بیست و هفت سال بوده است و مرحوم محدث قمی در نفس المهموم(نفس المهموم، ص 192)و مقرم در رساله ی علی اكبر و ذبیح الله محلاتی در فرسان الهیجاء و عماد اصفهانی در زندگانی علی اكبر این قول را به دلایل ذیل بر سایر اقوال ترجیح داده اند.
دلیل اول: اتفاق مورخان و نسب شناسان
مقرم مینویسد: علی اكبر در روز عاشورا نزدیك بیست و هفت سال داشته و مورخان و نسبت شناسان بزرگتر بودن او را از امام سجاد علیه السلام كه در آن روز بیست و سه ساله بوده تأكید میكنند و بر آن اتفاق دارند(علی اكبر، ص 12)
محمد بن ادریس مینویسد: درباره ی سن و بزرگتر بودن علی اكبر از امام سجاد علیه السلام باید به خبرگان و نسب شناسان رجوع نمود مانند زبیر بن بكار، ابوالفرج اصفهانی، بلاذری، مزنی، صاحب كتاب لباب اخبار الخلفاء، عمری، صاحب كتاب زواجر و مواعظ، ابنقتیبه ، در كتاب معارف، محمد بن جریر طبری، ابن ابی الازهر، ابوحنیفه ی دینوری و ابوعلی بن همام.
ابن ادریس می افزاید: همه ی این نویسندگان و دانشمندان و نسب شناسان بزرگ بر بزرگتر بودن علی اكبر از امام سجاد علیه السلام اتفاق نظر دارند و آنان در اظهار نظر دراین باره از دیگران آگاه ترند(سرائر، ج 1، مزار حج، ص 656-655)
دلیل دوم: تولد او در عصر عثمان
محمد بن ادریس حلی مینویسد: این علی بن الحسین (همان كه مادرش لیلی) است در امارت عثمان به دنیا آمده است (همان)
محدث قمی نیز این نظر را تأیید میكند(نفس المهموم، ص 192)
مقرم در رساله ی خود مینویسد: علی اكبر در یازدهم ماه شعبان سال 33 هجری دو سال قبل از كشته شدن عثمان به دنیا آمد(علی اكبر، ص 12)
محلاتی، در فرسان الهیجاء از هدیة الزائر علامه ی نوری نقل میكند كه علی اكبر بیست و پنج سال داشت.
دلیل سوم:
حضرت علی اكبر از جد بزرگوارش حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام روایت نقل میكند.( محدث قمی، نفس المهموم، ص 192)
توضیح اینكه اگر حضرت علی اكبر دو سال قبل از كشته شدن عثمان به دنیا آمده باشد، تقریبا هفت سال از زندگی پربارش در زمان حیات جدش امیرالمؤمنین بوده و با این حساب، نقل روایت میتواند صحیح و دال بر بیست و هفت سالگیش در كربلا باشد.
در مقابل این نظرات شیخ مفید امام سجاد (علیه السلام) را بزرگ تر از حضرت علی اكبر علیه السلام می داند .( ارشاد،ج 2،ص 137،شیخ مفید، ترجمه رسولی محلاتی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه) نویسنده «البدع» و نویسنده «شرح الاخبار» نیز چنین نظری دارند.
نتیجه گیری:
همان طور كه در بحث پیش بیان شد حضرت علی اكبر در سال 33 تا 35 ه ق، به دنیا آمده و از آنجایی كه حضرت امام سجاد علیه السلام درسال 38 ه ق، به دنیا آمده است و بر این نظر اكثر بزرگان است و از مقایسه ی تاریخ تولد آن دو بزرگوار حقیقت روشن میشود كه حضرت علی بن الحسین الاكبر از برادر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین بزرگتر بوده است. او در كربلا بین بیست و پنج و بیست و هفت سال داشته در حالی كه سن حضرت سجاد علیه السلام را بین نوزده تا بیست و سه سال نوشته اند.
مقرم ضمن اینكه سن امام سجاد علیه السلام را در هنگام واقعه ی عاشورا بیست و سه سال میداند، مینویسد كه مورخان و نسب شناسان بر بزرگتر بودن حضرت علی اكبر از امام سجاد علیه السلام اتفاق نظر دارند(مقرم ،علی اكبر، ص 12)
یعقوبی در تاریخ خود مینویسد: یكی از فرزندان امام حسین علیه السلام علی اكبر است كه در طف (كربلا) شهید شد و مادرش لیلی دختر ابی مرة بن مسعود ثقفی است.( تاریخ یعقوبی، ج 2 ص 247-246)
ابوالفرج اصفهانی مینویسد:
ثم دعی یزید لعنه الله بعلی بن الحسین[علیه السلام ]فقال له مااسمك قال علی قال اللعین او لم یقتل الله علیا قال قد كان لی اخ اكبر منی یسمی علیا فقلتموه... (مقاتل الطالبین، ص 80)
یزید لعنة الله علیه علی بن الحسین امام زین العابدین[علیه السلام] را طلبید، هنگامی كه آمد، از او پرسید، اسمت چیست؟ امام سجاد فرمود: علی. یزید لعنة الله علیه گفت: آیا خداوند علی را در كربلا نكشت؟ امام فرمود: من برادر بزرگتری داشتم كه نام او نیز علی بود و شما او را در كربلا شهید كردید...
این عبارت نص صریحی است بر اینكه علی بن الحسین شهید از امام سجاد علیه السلام بزرگتر بوده است و طبق نقل مشهور و صحیح، امام سجاد علی بن الحسین الاوسط است و علی بن الحسین الاصغر كودك شیرخواره امام حسین بوده است.
عمری كه یكی از نسب شناسان بزرگ است در كتاب المجدی مینویسد: كسانی كه بصیرت و شناخت كافی نسبت به فرزندان امام حسین علیه السلام و تاریخ زندگی آنان ندارند، گمان میكنند كه علی بن الحسین الاصغر یعنی امام سجاد علیه السلام در كربلا كشته شده است (محمد به ادریس، سرائر، مزار حج، ص 655)
تستری مینویسد: امام سجاد علیه السلام در روز عاشورا تقریبا مردی بیست و دو ساله بود و علی اكبر از او بزرگتر بوده است، پس هیجده ساله بودن علی اكبر معقول نیست(قاموس الرجال، ج 6، ص 461)
در نتیجه حضرت علی اكبر علیه السلام از امام سجاد علیه السلام بزرگتر بوده است.
منبع : پرسمان دانشجویی( موسسه جهانی سبطین)
