«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُۆْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ» [1]
«ممكن است كسانى در این جهان اینگونه بیندیشند كه خداوند به ما انسانها عقل و اندیشه داده و در سایه خرد قادر هستیم مصالح و مفاسد خویش را ادراك كنیم و به دنبال آن به امورى كه مصلحت ما در آن است جامه عمل پوشیده و از امورى كه داراى مفسده و ضرر است اجتناب كنیم و در نتیجه هماى سعادت و خوشبختى را در آغوش كشیم و مدینه فاضله را بر روى كره خاكى ایجاد نمائیم. حال با این محاسبه، دیگر چه نیازى به ارسال رُسل و انزال كتب و وعده و وعیدهاى آسمانى و ... وجود دارد؟
ما معتقدیم كه با وجود عقل و شعور و اراده و علوم بشرى باز بشر نیاز به انبیاء دارد، نیاز به قانون آسمانى دارد و در هیچ عصرى بشر از حجت ظاهرى یعنى پیامبران و یا ادامه دهندگان راه آنان یعنى ائمه علیهم السلام بىنیاز نیست و بلكه با گذشت زمان احساس نیاز به آئین هاى آسمانى فزونى یافته و مضاعف مى گردد. » [2]
این مسأله آن قدر با اهمیت است که علمای بزرگ همچون خواجه نصیرالدین طوسی آن را در صدر مباحث بعثت انبیاء آورده اند. شاید با طرح چنین بحثی بتوان به امتنانی بودن بعثت پی برد؛ که خداوند برای ارسال رسل بر انسانها منت گذارده است. بنابراین در جواب این سۆال که «چرا خداوند بخاطر مبعوث کردن پیامبرانش بر عموم مردم منت نهاده است؟» باید گفت بخاطر اهمیت موضوں و اینکه فوائد و ثمرات و نتایج بسیاری بر آن مترتب است.
فوائد قرآنی بعثت
1.الگو قرار دادن انسان کامل
انسان برای اینکه به سعادت دنیایی و اخروی برسد نیازمند به الگویی مناسب است؛ این الگو توسط خداوند با مبعوث کردن پیامبر محقق شده است. این است که خداوند بعد از آن که اعلام می دارد که رسولی را مبعوث نموده است اشاره می کند که این رسول از جنس خود شماست (من انفسکم). یعنی امکان الگوگیری از او هست. همانطور که در آیه دیگر تصریح به این مطلب دارد. «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ ...» [3] مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیكویى بود، براى آنها كه امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى كنند.
2.افزون شده ایمان با تلاوت آیات توسط پیامبر
یکی از فوائد بعثت این است که پیامبر با دریافت آیات نورانی از سوی خداوند باعث تقویت روحیه و اضافه شدن ایمان مۆمنان راستین می گردد. قرآن در ادامه آیه بعثت می فرماید: پیامبرى از خودشان برانگیخت؛ كه آیات او را بر آنها بخواند. نتیجه این تلاوت چیست؟ خود قرآن در جای دیگر بیان می دارد که ثمره این تلاوت توسط رسول افزوده شده ایمان مۆمنان است.
«إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً وَ عَلى رَبِّهِمْ یَتَوَكَّلُونَ» [4]
مۆمنان، تنها كسانى هستند كه هر گاه نام خدا برده شود، دلهاشان ترسان میگردد؛ و هنگامى كه آیات او بر آنها خوانده مى شود، ایمانشان فزونتر مى گردد؛ و تنها بر پروردگارشان توكل دارند.
3.تزکیه و خودسازی
یکی از مهمترین فوائد بعثت اصلاح و انقلاب درونی افراد است. با بعثت انبیاء راه صحیح خودسازی به انسانها ارائه می شود. خداوندی که آفریننده انسانهاست و از تمامی استعدادها و ظرفیت های موجود و نیز کاستی های انسان کاملا آگاه است تنها او و کسانی که از طرف اویند قادرند تا برنامه ای جامع و کامل در خودسازی به بشر ارائه دهند. این است که در قرآن به کرار تزکیه نفس را نتیجه ارسال پیامبران بر می شمارد. در معنای تزکیه مرحوم طبرسی می گوید:«مردم را از شرك و پلیدى پاك سازد.» [5]
مبعث
4.تعلیم کتاب و حکمت
خداوند به وسیله پیامبرانش دستورات و قوانین الهی را در قالب کتاب آسمانی می آموزد. بسیاری از علوم هستند که فراتر از علم و عقل بشری است که مخزن این علوم خداوند است و جانشینان خداوند در روی زمین. همچنین حکمت هایی که عقل بشر قادر به درک آنها به تنهایی نیست. «شاید منظور از «كتاب» ظواهر شریعت و منظور از «حكمت» اسرار آن باشد. و شاید هم كتاب متن قرآن باشد و حكمت محتواى آن و شاید هم كتاب برنامه زندگى باشد و حكمت افقهاى بالایى كه در اثر تقوا و ایمان، مۆمنان به آن مى رسد. پیامبر این همه را بر مۆمنان عصر خود یا همان عربهاى جاهلى مى آموخت در حالى كه آنان پیش از اسلام در گمراهى آشكار بودند.»[6]
کلام خواجه نصیرالدین طوسی
خواجه در کتاب شریف تجرید الاعتقاد که شاگردش علامه حلی بر آن شرح زده - به نام کشف المراد – 10 فایده برای بعثت انبیاء ذکر کرده است که به بعضی از آن اشاره می شود:
عبارت مرحوم خواجه چنین است: « البعثةُ حسنةٌ، لاشتمالها على فوائدَ: كمُعاضَدةِ العقل فیما یدلّ علیه و استفادةِ الحكم فیما لا یدل، و إزالةِ الخوف... و الإخبار بالعقاب و الثواب فیحصل اللطفُ للمكلَّفِ.[7]
1- تأیید حكم عقل در آنچه بدان راه دارد مانند قباحت قتل و دزدى، چون شرع تأكید حكم عقل كند داعى مردم در آن قوىتر می شود.
2- بیان احكامى كه عقل بدان راه ندارد و عقلا در آن اختلاف كردند، مثلا روزه ماه مبارك رمضان واجب است و روزه عید فطر حرام، كشتن حیوان براى غذاى انسان خوب است نزد ما، و بد است نزد هنود.
3- به سبب پیغمبران ترس از اقدام به بسیارى از كارها بر طرف می شود چون انسان نمی داند خوب است یا بد مانند غصب مال دیگرى براى رفع گرسنگى از خود.
4- تشخیص سود و زیان در قواعد و رسومى كه حُسن و قُبح عقلى در آن راه ندارد مثلا تقسیم ارث چگونه نافعتر است و وصیت بیش از ثلث زیان دارد و...
5- از فواید بعثت انبیا حفظ نوع انسان است از تباهى به اینكه قوانین عادله جعل كنند براى معیشت دنیا غیر آنكه براى عبادت و آخرت قرار دادند. مانند احكام معاملات و نكاح و طلاق و قضا و شهادات و امثال آن و این قسمت از شریعت فقط فائده دنیوى دارد و همه كس از عادل و فاسق و ظالم و پارسا به آن نیازمندند.[8]
ایشان بعد از چند فایده دیگر آخرین فایده ای که ذکر می کند این است:
6. و از فوائد پیغمبران حل بزرگترین مسائل بشرى است كه اثبات ثواب و عقاب و سراى آخرت و بقاى روح باشد و با آنكه خود این مسأله از اهم مسائل است و دانستن آن فضل بزرگى است، در آن لطفى است براى مكلّفان در عمل به احكام شریعت. [9]
منبع:
1. آیه 164،سوره آل عمران.
2. شرح كشف المراد،علی محمدی،ص : 336 و337،ناشر: دار الفكر- قم،چاپ: 1378 ش .
3. آیه21،سوره احزاب . 4. آیه 2،سوره انفال.
5. ترجمه جوامع الجامع، ج1، ص: 175، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1377 ش.
6. تفسیركوثر،جعفری، ج2، ص: 295.
7. كشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد قسم الالهیات،علامه حلی،ص 151، انتشارات مۆسسه امام صادق علیه السلام.
8. شرح فارسى تجرید الاعتقاد، ابو الحسن شعرانى،ص 481و 482، انتشارات اسلامیه، چاپ تهران.
9. همان،ص 484 و 485 . (تبیان سید روح الله علوی)
