سلام علیکم و رحمه الله
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَی، وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَی»
شب جمعه، شب رحمت و مغفرت، شب زیارتی سالار شهیدان، در آستانه ماه رمضان، در جوار فرزندان پیامبر ، تقاضا میکنم به روان تابناک آخرین فرستاده خدا، پیامبر عزیز اسلام و اهل بیت پاکش صلواتی تقدیم بفرمایید. به روان پاک امامزادگانی که ما در جوار آنها هستیم، حضرت عبدالعظیم حسنی، حضرت حمزه فرزند موسی ابن جعفر و حضرت طاهر از دودمان زین العابدین علیهم السلام و عالمانی که در این سرزمین خفتهاند و شهیدان و مومنان و مومناتی که چشم انتظار دعای شما هستند صلواتی هدیه بفرمایید.
در سال 1370، ماه رمضان و عید نوروز همزمان شد، امسال هم یک چنین شرایطی است، در آن سال مقام معظم رهبری در پیام نوروزیشان این را فرمودند که امسال، سال خاصی است، هم بهار طبیعت و هم بهار قرآن است، هر دو را تبریک گفتند و این پیشنهاد را دادند که امسال سحرها را رمضانی و افطارها را رمضانی و نوروزی برگزار کنید، انشاءالله که بتوانیم همینکار را انجام دهیم. ماه رمضان وعید نوروز انشاءالله بر همه شما مبارک باشد، برای شفای بیماران وسلامتی خودتان و خانوادههایتان صلواتی عنایت بفرمایید.
امشب آیاتی از سوره مبارکه بقره را تلاوت میکنیم. آیات 183 تا 186 را انتخاب کردهایم. این آیات درباره روزه، ماه رمضان، قرآن و دعا است.
اکنون آیه 183 سوره مبارکه بقره را تلاوت میکنیم.
« اعوذ بالله من الشیطان الرجیم»
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، ای کسانی که ایمان آورده اید، امام صادق علیهالسلام فرمودند : « این آیههایی که با این جمله شروع میشود، یعنی آنقدر خداوند به بندگانش احترام گذاشته است که وقتی من میخوانم یا میشنوم به ذوق و شوق میآیم » و امام حسن مجتبی علیهالسلام و امام رضا علیهالسلام و امام صادق علیهالسلام این نوع آیات را که میخواندند به دنبالش لبیک میگفتند، حالا من هم دوست دارم، شما امشب این آیه را که خواندم صدای لبیکتان بلند شود، لبیک به چه معناست؟ کسی که ما را صدا میزند، چند جور میتوانیم به آن جواب بدهیم. مثلا پدر، مادر، مدیر، فرمانده ما را صدا میزند، یک شکل این است که بگوییم: « بله .. » ، یک شکل این است که بگوییم: « هوووم ... » ، یک شکل این است که بگوییم : « چی میگی دارم تلویزیون نگاه میکنم .... » ، یک شکل هم این است که بگوییم: « جانم ؟ » این معنای لبیک است. خدا روزی کند برویم مدینه و بعد از آنجا راهی شویم به سمت مسجد شجره، در آنجا لباس پوشیده و لبیک میگوییم، یعنی پروردگارا من مطیع تو هستم، جانم، چه چیز میگویی؟ از شهر خودم هزینه کردهام، آمدهام اینجا تا فرمانبرداری کنم، میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ»، روزه بر شما واجب شد، آیا روزه فقط بر مسلمانان واجب است؟ «كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ»، قبل از شما هم روزه برای مسیحیان، برای یهودیها هم واجب بوده است، حالا این روزه چه فایدهای دارد؟ «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، امید است که تقوا پیدا کنید. تقوا چیست؟ تقوا یعنی ترمز.
ماشین یک گاز دارد برای اینکه مسیر و کوه را بپیماید. یک ترمز دارد برای اینکه در دره سقوط نکند. انسان درههایی را پیش رو دارد. به گناه میرسد باید ترمز کند، اسم آن میشود تقوا، یک مقدار معنای مرتبترش این است، خویشتنداری ... پیش نامحرم رویت را بینداز، اسم این میشود تقوا، این پول حرام است، آن را برندار. این حرف شایعه است، زبانت را به این حرف باز نکن، این نوشیدنی حرام است، نخور، اسم این میشود تقوا ، پس تقوا به چه معناست؟ تقوا یعنی خویشتنداری به هنگام گناه. روزه، این قدرت را ، این قوت را به ما میدهد. چون در روزه میگوید از مال خودت نخور تا در غیر ماه مبارک رمضان به مال دیگران دست نزنی، روزه میگوید با همسر خودت در این ساعتها، از اذان صبح تا اذان مغرب معاشقه نداشته باش، تا در غیر ماه رمضان به ناموس دیگران نگاه نکنی. این فیلم را نبین، این کتاب را نبین، برهنه از خانه بیرون نیا، با نامحرم دست نده ، امید است خویشتندار باشی. از امام صادق علیهالسلام پرسیدند: تقوا به چه معناست؟ حضرت یک معنای بسیار ساده گفتند. فرمودند: تقوا یعنی هرجا امر خدا باشد، حاضر باشی و هرجا نهی خدا باشد، غایب باشی.
آیه 184 سوره بقره میفرماید: «أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ»، روزهای روزهگیری، روزهای شمرده شدهای است، تعدادش معلوم است. حالا اگر مریض بودیم چه میشود؟ «فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ»، آنهایی که در بین شما مریض هستند، یا در مسافرت هستند، «فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ»، در طول سال در روزهای دیگری، آن روزهها را بگیرند، ولی حتما باید آن روزهها را بگیرند. از تکلیف خدا نمیشود فرار کرد. البته مسافرت در ماه مبارک رمضان کراهت دارد. «وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ»، آنهایی که طاقت ندارند، سالمندان یا آنهایی که مریض هستند و در طول سال نمیتوانند روزهیشان را بگیرند، اینها باید کفاره بدهند. کفاره چیست؟ «طَعَامُ مِسْكِينٍ»، غذای یک فقیر. هزینه یک وعده غذا را باید بدهد. بیشتر مراجع تقلید فتوایشان این است که هفتصد و پنجاه گرم جو یا گندم، ذرت یا خرما. «فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ»، هرکس از روی طیب خاطر، خواست بیشتر از این مقدار بدهد بسیار خوب است، البته که این امر مستحب است، واجب نیست. معلوم میشود یکی از ثمرات ماه مبارک رمضان، سیر شدن گرسنههاست، اسلام یک جوری ماه رمضان را تنظیم کرده است که به فقرا نصیبی برسد، فقرا همیشه آرزو کنند که کی شود که ماه رمضان برسد. بعضیها هستند که حسرت میخورند به حال روزهخورها، اینکه ما جانمان میرود تا روزه بگیریم ولی فلانی مریض است، خوش به حالش روزه میخورد. ولی خداوند میفرماید: نه حسرت نخورید، روزه گرفتن به نفع شماست، برای جانتان، برای جسمتان، برای دنیایتان، برای آخرتتان، برای فرد، برای جامعه به نفع خودتان هست. «وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»، اگر درست متوجه شوید، روزه داری درست است که سخت است ولی نفع در آن است، خدای حکیم، این فریضه را واجب فرموده است.
آیه 185 میفرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ»، ماه رمضان در بین 12 ماه در سال، تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده است. رمضان به چه معناست؟ یعنی سوزنده، (رَمَضَ) یعنی سوزاند. حدیث هم داریم که ماه رمضان، ماه گناه سوزان است. گناههای یک ساله را خداوند از روی مهر و محبتش در ماه رمضان آتش میزند، ما انشاءالله پاک و پاکیزه میشویم، ماه رمضان چه ماهی است؟ «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»، ماهی است که در آن قرآن نازل شده است. خداوند بندگانش را با قرآن پذیرایی میکند. قرآن چه کتابی است؟ «هُدًى لِلنَّاسِ»، راهنمایی است برای مردم، ما در زندگیمان نمیدانیم چکار باید بکنیم؟ با چه کسی دوست شویم؟ چه رشتهای را، چه کاری را انجام دهیم، این کتاب ما را راهنمایی میکند. «وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ»، در این کتاب دلایل روشنی از هدایت و فرقان است. فرقان به چه معناست؟ قدرت تشخیص درست از نادرست است. خیلی وقتها ما نمیتوانیم تشخیص دهیم ، ولی اگر قرآن بخوانیم این قدرت را پیدا میکنیم. این طرفی ها درست میگویند یا آن طرفی ها ، این حزب یا آن حزب، این گروه یا آن گروه، اگر قرآن بخوانیم قدرت تشخیص پیدا میکنیم. اگر با قرآن انس بگیریم این قدرت را پیدا میکنیم که حق را از باطل و درست را از نادرست تشخیص دهیم. «فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ»، هرکس ماه رمضان را درک کند، باید روزه بگیرد. واجب است، شرط بندگی است و دوباره تاکید میکند که برای مریضها و مسافرها نیاز نیست. بعضی از افراد مریض هستند، دکتر به آنها گفته نباید روزه بگیری، ولی باز روزه میگیرد، این روزه قبول نیست. « وَ مَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ» هرکس از شما مریض بود و یا در مسافرت بود، «فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ»، روزه از گردنش برداشته نمیشود، فعلا در ماه مبارک رمضان روزه نگیرد تا در آن 11 ماه دیگر قضا کند. «يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ »، خدای مهربان برای شما آسانی میخواهد، نمیخواهد شما را به سختی بیندازد، یک کار سختی هم که فرموده در آن نفعی است. «وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ»، خدا برای شما زحمت نمیخواهد، سختی نمیخواهد، «وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ»، این سی روز را باید کامل کنی، ده روز روزه گرفتم، بعد هشت روز مسافرت بودم، باید این سی روز را کامل کنیم. این سی روز به گردن هر مسلمان زن و مرد مکلّف هست، «وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ»، خدایی که دست شما را گرفته و شما را هدایت نموده است، آن را باید بزرگ بداری، ما سرباز خداوند هستیم، فرموده روزه بگیر، باید روزه بگیریم. «وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»، امید است که قدردان خداوند باشید، خداوند اینهمه نعمت در اختیار ما قرار داده است، بخواهیم نعمتهای خداوند را بشماریم، نمیتوانیم، زمین، آسمان، خورشید، ماه، باران، چشم، گوش، دست، مادر، پیامبر، کتاب ... نمیتوانیم بشماریم، این روزه، این اطاعت، یک نوع قدردانی از فرمان خداست.
علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن که رحمت خداوند بر او باد، به ما گفته است که این آیهای که میخواهیم بخوانیم، لطیفترین آیه قرآن است. هفت بار در این آیه خداوند فرموده است، خودم اینکار را میکنم. آیه 186 میفرماید: « وَ إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ»، ای پیامبر اگر بندگانم آمدند سراغ تو و از من پرسیدند، بگو: «خداوند نزدیک است.» «أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ»، دعا کننده وقتی دعا میکند، من جواب میدهم، من حاضرم، «فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي»، تو هم به بندگانم بگو که آنها هم دعوت مرا بپذیرند. «وَلْيُؤْمِنُوا بِی»، به من ایمان بیاورند، «لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»، امید است که پیشرفت کنند و رشد بیابند. هفت بار خداوند در این آیه فرموده است که خودم دعا کننده را مستجاب میکنم و جواب میدهم. چرا این آیه اینجا آمده است؟ چون ماه رمضان بیش از همه ماهها ماه دعا، ماه نیایش، ماه راز و نیاز و ماه ذکر است. پیامبر اکرم اسلام صلیاللهوعلیهوآلهوسلم در آخرین جمعه هر ماه شعبان، هر سال خطبه میخواندند و فضایل ماه رمضان را بیان میکردند و توصیههایی داشتند، میفرمودند که این ماه رمضان ماهی است که همه شما به میهمانی خدا دعوت شدهاید، ماهی است همراه با مغفرت، همراه است با رحمت، ماهی است که یک آیه قرآن را بخوانید گویا همه قرآن را خواندهاید، نفسهای شما تسبیح است، خوابیدن شما عبادت است، دعاهای شما مستجاب است، درهای جهنم بسته است و درهای بهشت گشوده است، قدر بدانیم، چشم بر هم بزنیم دوباره همین مجلس برپا میشود، سید جواد بهشتی میگوید رسیدیم به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، خیلی زود میگذرد، پیامبر فرمودند: « در این ماه از پروردگارتان بخواهید، با نیّتهای صادق و دلهای پاک، دو چیز را از خداوند بخواهید، توفیق روزه داری و تلاوت قرآن را به شما بدهد. »
وقتی خیلی احساس میکنید تشنه و گرسنه هستید از گرسنگی و تشنگی قیامت یاد کنید و برای خودتان توشه بردارید، به فقرا رسیدگی کنید، با خویشاوندانتان رفت و آمد کنید، به بزرگترها احترام بگذارید، به کودکان محبت کنید، اینها تکالیفی است که پیامبر برای ماه مبارک رمضان فرمودهاند، عجب ماهی است.
خدایا به حق بندگان خوبت چون خوب هستند، از روی لطف و کرمت ما را برای درک درست ماه رمضان مهیا بفرما. توفیق روزهداری و بندگیات در این ماه، توفیق خدمت به فرد فرد خلقت را در این ماه به ما مرحمت بفرما. به ما فرمودند قبل از ماه مبارک رمضان حلالیت بفرمایید، یک تلفنی بکنید به فامیل به همسایهها از هم حلالیت بطلبید، خدایا هر کسی به ما حقی دارد، دل آن را نسبت به ما نرم بفرما، ما هم از گردن همه کسانی که بر گردن ما حقی دارند گذشت کردیم، ما را هم عفو بفرما. رهبر عزیزمان، کشور عزیزمان، مردم عزیزمان را از هر گزندی حفظ بفرما، به روان پاک شهیدان، روح حضرت امام خمینی صلواتی عنایت بفرمایید.