بسم الله الرحمن الرحیم
جلسه اول تفسیر حجت الاسلام و المسلمین بهشتی : پنجشنبه 28 مهر 1401
انتظارات قرآن از ما مسلمانان چیست؟
این کتاب برنامه زندگی ماست ، شفابخش دردهای ما و راهنمای مشکلات ماست .
از این دنیا که می رویم ، وارد دنیای دیگر می شویم ، شب اول قبر از ما چند سؤال می پرسند .
مرحوم شیخ صدوق (ره) میگوید : « از ما می پرسند که در زندگی دنیا کتابت چه بود؟ »
( البته این از اختصاصات شیعه است که به سؤالات شب اول قبر معتقد است . )
ما باید جواب بدهیم : « قرآن » .
حدیث می فرماید: روز قیامت قرآن به شکل فرشته ای وارد محشر می شود ، ما هم به صف ایستاده ایم تا پاسخگوی اعمالمان باشیم . این فرشته از تک تک ما این سوال را می پرسد که « شما برای من چه کرده اید؟ »
ما هم جواب می دهیم : « ای فرشته خوب خدا من این کارها را انجام داده ام . » و در پایان هم از بعضی شفاعت و از بعضی شکایت خواهد کرد .
حالا ما از کدام دسته هستیم ؟ شفاعتی ها یا شکایتی ها؟
پایان منبر امشب معلوم خواهد شد .
من در یکی از ماه های رمضان ، این کتاب خدا را به این قصد تلاوت کردم؛ گفتم : « ای قرآن کریم ؛ از ما مسلمانان چه می خواهی؟ که اگر ما این کار را انجام بدهیم از ما شفاعت خواهی کرد؟ »
این کتاب عزیز 10 تا جواب به من داده و من می خواهم آن جوابها را برای شما بیان کنم .
قرآن کریم از ما مسلمانان ، حداقل این ده چیز را میخواهد :
اول: قرائت ؛ یعنی من مرا بخوان ، اقرأ ، بخوان ؛ اقرؤوا ، یعنی بخوانید .
حالا اینجا چند تا سوال دیگر به ذهنمان می رسد که ای فرشته خوب خدا چقدر بخوانم؟ چه وقت بخوانم ؟چگونه بخوانم ؟
این کتاب پاسخ می دهد : به اندازه توان، " فَاقرَؤوا ما تَیَسَّر مِنَ القُرآنِ " ( سوره مزمل – آیه 20 ) . ما باید درروز قیامت این جواب را بدهیم که من این اندازه می توانستم قرآن بخوانم و خواندم ؛ ولی امام رضا (ع) این توان را به عدد تبدیل کرده و فرموده است : « درشبانه روز حداقل ۵۰ آیه بخوانید . »
حال کی بخوانیم؟ هروقت که بخوانیم خوب است ، ولی خود قرآن سه وقت پیشنهادی دارد :
1- صبح ها : "وَقُرآنَ الفَجرِ" قدیمها رسم بود که صبح ها از خانه ها صوت قرآن مردان بلند می شد ، آقایان ! امکان ندارد شما این رسم را دوباره زنده کنید؟ شب که استراحت می کنیم ، صبح که از خواب برمی خیزیم ، توان ونشاط داریم، پس با قرآن آغاز کنیم .
2 - وقت پیشنهادی دوم : در دل شب : " یَتلونَ آیاتِ اللهِ آناءَ اللیلِ " ( سوره آل عمران – آیه 113 ) خوشا به حال آنان که در دل شب برمی خیزند و آیات قرآن را می خوانند .
3 - قبل از نمازها ؛ در مساجد و حسینیهها رسم است که بعد از نماز قرآن می خوانند ، آن هم خیلی خوب است ، ولی خود قرآن می فرماید : « قبل از نماز قرآن بخوانید ، " اُتلُ ما اوحِیَ اِلَیکَ مِنَ الکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ " ( سوره عنکبوت – آیه 45 )
چگونه قرآن بخوانیم ؟ با طهارت ، با دل پاک ،نیت پاک ، با وضو؛ این اولین خواسته قرآن از ماست .
دوم : تلاوت که چند معنا دارد و یکی از معانی اش این است که به ترتیب بخوانید .
این کتاب طوری تنظیم شده که علامه طباطبایی ( که رحمت خدا براو باد ) می فرماید : « فرمان تنظیم سوره ها از آسمان نازل شده ، اول سوره حمد ، بعد هم بقرة ، نساء ، مائده، آل عمران و به همین ترتیب تا سوره ناس ، به این ترتیب خواندن را تلاوت می گوییم . این قرآن هایی که شما از بازار تهیه می کنید ، روبانی دارد و معنایش این است که تا اینجا خوانده ام، درهم و پراکنده نخوانید، به ترتیب بخوانید، همه این کتاب را بخوانید .
بعضی ها هستند که هر شب سوره واقعه می خوانند ، یا هرشب سوره یاسین رامی خوانند،
سوره عم یتساءلون را می خوانند ، ولی زمانی که قرآن منزلشان را ورق می زنی ، خیلی از صفحات به هم چسبیده است ، از وقتی که قرآن در منزلش بوده ، یک بار هم آن را نخوانده است .
آقایان و خانم ها ؛ قرآن را ختم کنید ؛ یعنی همه این کتاب را بخوانید .
دراین کتاب دنیا هست ، آخرت هست ، مادیت ، معنویت ، فرد ، جامعه ، اخلاق ، سیاست ، پس تمام این کتاب را بخوانید و با همین ترتیب .
دومین چیزی که قرآن از ما می خواهد ، اینست ؛ یعنی به ترتیب بخوانید ، همه این کتاب را بخوانید .
سوم : ترتیل ؛ یعنی با دقت بخوانید ، درباره قرائت امر شدیم به "اِقرَأ" ، درباره تلاوت امرشدیم به "اُتلُ" و درباره ترتیل امر شدیم به "رَتِّل" "وَ رَتِّلِ القُرآنَ تَرتیلاً"( سوره مزمل – آیه 4 ) .
ما وقتی کتابی را می خوانیم ، ممکن است چند جورآن کتاب را بخوانیم ؛ مثلا مانند بعضی از دانش آموزان و دانشجویان از روی ناچاری بخوانیم ، از او که میپرسیم : « چرا می خوانی » پاسخ می دهد : « چاره ای ندارم ، فردا امتحان دارم » بعضی از دانش آموزان بعد از امتحان کتاب را به گوشه ای پرتاب می کنند و می گویند:«از شرش راحت شدم» این یک جور خواندن است ، یک جور خواندن دیگر اینستکه به مطب پزشک می رویم ، تا نوبت ما برسد ، زمان می برد و حوصله نداریم . چه کار کنیم ؟ روی میز اتاق انتظار چند تا مجله پوسیده قدیمی می بینیم ، مثلا در آن نوشته : « مصاحبه با پرویز پرستویی ، آقای پرستویی ؛ شما چند تا فرزند داری ؟ چند تا فیلم بازی کردی؟ » یا یک معما، یک شعر از سعدی . تورّق می کنیم و بعد هم آن را روی میز می گذاریم .
ببینید عزیزان ؛ خواندن های ما باهم فرق دارد، کتابی هم هست که سه بار آن را خوانده و بعد هم به سینه خود می چسباند و به هرکسی میرسد ، توصیه به خواندن آن می کند .
ترتیل یعنی اینکه باعشق بخوانید، با عطش بخوانید ، با علاقه و با دقت بخوانید و بی تفاوت از کنار آن نگذرید .
چهارم : تدبر؛ یعنی اینکه فکر کنیم .
کلمه "دبر" یعنی پشت، پشت این کلمه ها معناها مستور است . بروید سراغ معناها ؛ مثل شناگری که در اقیانوس شنا می کند و گوهرهایی را بیرون می آورد ، در این کتاب شنا کنید ، مطلب پیدا کنید ، روی آیه ها فکر کنید .
ممکن است بپرسید روی چه چیزی باید فکر کنیم ، از خود قرآن می پرسیم : «ای فرشته خوب خدا ؛ روی چه چیزی باید فکرکنیم ؟ می فرماید : « روی قصه ها » .
آقایان وخانم ها ؛ قرآن چند آیه دارد ؟ 6236 آیه ؛ از این تعداد آیه ، سه هزار آیه قصه است ؛ یعنی خدای مهربان بیشتر حرفهایش را درقالب قصه ها به بندگانش گفته است .
قصه برای سه هزار سال قبل ، ولی درسش برای امروز است . وقتی شما قصه قرآن را می خوانید ، باید ببینید شما کجای قصه هستید ؛ مثلا : خانمی زیبارو در کاخ شاهی به جوانی پیشنهاد گناه داد ، آن جوان هم گفت : "معاذالله" ؛ یعنی خدایا کمکم کن ، تو به من پناه بده . این قصه برای چند هزار سال پیش است ، الآن من کجای این قصه هستم ؟ من خانم هستم ؟ من آن جوان هستم؟ من شوهر خانم هستم ؟
باید نقش خودم را پیدا کنم ، الآن به من پیشنهاد گناهی شده و من باید نقش خودم را پیدا کنم. فکر کنیم این قصه ها به کجای زندگی ما مربوط است.
باز در چه چیزی فکر کنیم ؟ در مثل ها .
در قرآن تقریبا 100 تا مثل هست . می فرماید : " وَ تِلکَ الأَمثالُ نَضرِبُها لِلنّاسِ وَ ما یَعقِلُها إِلّا العالِمونَ " ( سوره عنکبوت – آیه 43 ) دانشمندان روی مثلها فکر می کنند ؛ مثلا می فرماید : « کسی که دارایی اش را در راه خدا می دهد ، حکایتش حکایت کشاورزیست که در زمین حاصلخیزی بذر می پاشد . » ( سوره بقره – آیه 261 )
باید فکر کنیم این آیه به چه معناست ؟
روی آیات قرآن فکر کنیم ، درس بگیریم ، پیام بگیریم .
مثلا احکام الهی درباره ارث پسران و دختران ، احکام ازدواج و طلاق ، احکام نماز و روزه و ...
آیات به ما این پیام را می دهند روی این احکام الهی فکر کنید که اسراری دارند .
چرا وقتی شخصی کسی را کشت ، خانواده مقتول اجازه دارد قاتل را قصاص کند ؟
چرا ارث باید اینگونه تقسیم شود ؟
این چهارمین چیزی است که قرآن از ما می خواهد : " تدبر"
پنجم : استماع ؛ یعنی گوش بدهیم .
قرائت یعنی اینکه خودمان قرآن را باز کنیم و بخوانیم ، ولی استماع یعنی همین کاری که شما امشب کردید ، قاری عزیزی قرآن را تلاوت کرد و شما هم گوش دادید ، ولی باتوجه .
قرآن می فرماید : " وَ إِذا قُرِئَ القُرآنُ فَاستَمِعوا لَهُ وَ أَنصِتوا لَعَلَّکُم تُرحَمونَ" ( سوره اعراف – آیه 204 ) ای مسلمانان وقتی صدای قرآن پخش می شود ، سکوت وتوجه داشته باشید .
الآن در مجالسی که قرآن خوانده می شود ، ما یا در حال صرف میوه هستیم یا با دیگران صحبت می کنیم یا در حال پیامک دادن هستیم یا با گوشی خود بازی می کنیم . اینها شایسته نیست .
فرزندان ما باید یاد بگیرند زمانی که صدای قرآن پخش می شود ، با تمام وجود متوجه صوت قرآن باشند .
قرآن می فرماید : « بعضی ها قرآن را گوش می دهند واشک می ریزند . » ( سوره مائدة – آیه 83 ) این یعنی استماع با توجه است .
ششم : تعلم ؛ یعنی هر کسی هر چیزی از قرآن می داند ، افرادی را پیدا کند وبه آنها بیاموزد ؛ روخوانی ، روانخوانی ، زیبا خوانی ، تجوید ، ترجمه ، مفاهیم ، تفسیر وقصص.
آقایان وخانم ها ؛ هر کسی از قرآن هرچه می داند ، شاگردی پیدا کند وبه او یاد بدهد . منظور ما از معلم قرآن ، معلمی که از سازمان دارالقرآن گواهینامه گرفته ، نیست، شما هرچه که از قرآن می دانی ، ممکن است که همسرتان نداند ، همان را آموزش دهید ، یا به فرزندانتان بیاموزید .
حدیث می فرماید: « در روز قیامت دو گروه با قامت های بلند وارد محشر می شوند ؛ اذان گویان و معلمان قرآن . »
از والدین می پرسم: « پدران و مادران ؛ الآن فصل تحصیل بچه ها شروع شده و به مدرسه می روند ، درباره درس فرزندانشان سؤال می کنند . من از شما میپرسم ، درباره چه درسی سوال می کنید؟ درس ریاضی ! همه نگران درس ریاضی هستند . در هزار نفر یک نفر هم پیدا نمی شود که از معلم یا مدیر راجع به درس قرآن سوال کند . درروز معلم هم همه هدایا رو به معلم ریاضی اهدا می کنند ومعلم قرآن هم بهره ای از این هدایا ندارد ؛ چون می داند کسی برای او هدیه نگرفته ، واین تقصیر شماست! »
ما به چند میلیون معلم قرآن احتیاج داریم ، الآن در بین شما معلم قرآن هست ، هر کس آن چه را که از قرآن می داند ، به دیگران بیاموزد . ای معلم قرآن ؛ امشب تمام این حرف ها را به گوش اهل خانه برسان .
از حضرت عبدالعظیم علیه السلام کمک نمیخواهی؟ امامزاده ها همه عمرشان را برای احیای این کتاب گذاشتند ، شما هم با ما شریک شوید . مسلمانان پای منبر پیامبر صلوات الله علیه و آله می نشستند و روز بعد برای ۱۰ نفر تعریف میکردند، از شما می خواهم برای یک نفربگویید .
هفتم : تاثیر؛ یعنی اینکه آیه های این کتاب باید بر خُلق ما و بر رفتار ما اثر بگذارد ، فقط خواندن نباشد ، فقط گوش دادن نباشد . یکی از علمای بزرگ شیعه ، داماد آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (ره) ، به نام آیت الله کریمی جهرمی ، در حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها اقامه نماز می کند . ایشان کتابی را تألیف کرده است . پیدا کنید و بخوانید . نام کتاب " نمونه هایی از موارد تاثیر آیات قرآن " است . قصه هایی را از آدم هایی نقل کرده که تحت تاثیر قرآن عوض شدند .60 تا قصه دارد . یکی ازقصه ها را شما شنیده اید . همان را می خواهم برای شما بازگو کنم تا بتوانم منظورخودم را بیان کنم . من فرازی از داستان را بیان می کنم . دزد نصف شب از دیوار خانه ای بالا رفت ، چراغ یکی از اتاق ها روشن بود و شخصی در دل شب قرآن می خواند ، دزد هم از آنهایی بود که قرآن را می فهمید . به دقت گوش کرد که چه آیه ای را می خواند . " أَلَم یَأنِ لِلَّذینَ آمَنوا أَن تَخشَعَ قُلوبُهُم لِذِکرِاللهِ" آیا وقت آن نرسیده که این دل ها برای سخن حق نرم شود؟(سوره حدید – آیه 16)
این را که شنید ، گفت : « چرا وقتش رسیده است » ، رئیس دزدها بود ، از کار خود منصرف شد و گریه کنان توبه کرد . به کاروانسرایی وارد شد ، دید تجار دلواپس هستند وهمه می گویند اگر فضیل الآن برسد ، چه خواهد شد؟
فضیل آمد وگفت : « برادران ؛ من همان کسی هستم که شما از او می ترسید ، من تغییر کردم ، من توبه کردم . » ما به این میگوییم تاثیر.
قصه ای دیگر: بی بی دوعالم فاطمه زهرا( سلام الله علیها )عقدش بسته شده بود ، می خواست به خانه بخت برود ، پدر عروس برایش پیراهن عروس خریده بود .برای خانم ها پیراهن عروس خیلی مهم است . پیرزنی آمد و در زد ، عروس خانم ؛ مبارک باشد ، من هم به زودی دخترم را می خواهم به خانه بخت بفرستم ، کمکی به من بکنید، فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) فرمود: « ابتدا نیت کردم آن پیراهن ساده خود را به آن زن بدهم ،یک آیه قرآن در من تاثیر گذاشت ، تصمیم گرفتم پیراهن عروسی را به او بدهم . آیه این بود : " لَن تَنالُوالبِرَّحَتّی تُنفِقوا مِمّا تُحِبّونَ " ( سوره آل عمران – آیه 92 ) هرگز به نیکی نمی رسید مگر آنکه از آنچه دوست دارید ، انفاق کنید .
چرا شهدا آن قدرعزیزهستند ؟ چون از جان که شیرین ترین چیز است ، گذشتند .
روزی کنیزی دسته گلی به امام حسن مجتبی(ع) داد، امام حسن(ع) فرمود : « من تو را آزاد کردم . » اصحاب گفتند : « آقا ؛ یک دسته گل که قیمتی ندارد . حضرت فرمود : «یک آیه از قرآن باعث شد من این کار را بکنم . "وَ إِذا حُیّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیّوا بِأَحسَنَ مِنها أَو رُدّوها " ( سوره نساء – آیه 86 ) یعنی اگر کسی به شما خوبی کرد ،بهتر تلافی کنید .
هشتم : عمل به آیات قرآن ؛ در کتاب آسمانی ما قرآن ، تقریباً ۲۰۰۰ فرمان از فرمانروای عالم به ما رسیده 1500است ؛ امر و500 نهی . باید به این موارد توجه داشته باشیم ، قرآن اینها را از ما می خواهد .
نهم : تبلیغ قرآن ؛ در حال حاضر هر کالایی را که در دنیا به دست مشتریان می رسانند ، با رنگ خوب ، با نقش خوب، با خط خوب و با سلیقه آن را تبلیغ می کنند . چرا ما برای قرآن تبلیغ نمی کنیم؟
دهم : تقویت ایمان ؛ سوره نساء آیه ۱۳۶ می فرماید : "یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوآمِنوا" یعنی ای ایمان دارها این اندازه از ایمان کافی نیست ، این برنامه ای که آمریکایی ها ، اسرائیلی ها و انگلیسی ها برای شما دارند ، مثل یک سیل است ، با این ایمان نمی توانید جلوی آنها بایستید ، پس ایمانهایتان را تقویت کنید .
باید سه تا ایمان داشته باشید : ایمان به الله ، ایمان به رسول الله و ایمان به قرآن ؛ اینها را باید تقویت کنید .