شب قدرى که قرآن کریم, آن را (بهتر از هزار ماه) معرفى مى کند حدود یک صد حدیث, در کتاب ها و تفسیرهاى شیعه و اهل سنت, درباره عظمت آن واردشده, چه شبى مى باشد؟
مجموع مطالبى که از قرآن کریم و احادیث شیعه و اهل سنت, در مورد تعیین (شب قدر) به دست می آید را در موارد زیر مى توان خلاصه نمود:
۱ ـ در این که (شب قدر) در ماه مبارک رمضان قرار دارد, هیچ گونه تردیدى نمى توان به خود راه داد, چون از یک سو خداوند فرموده: قرآن در ماه رمضان نازل شده.( 1) و از سوى دیگر در سوره(قدر)هم آمده: آن (قرآن) را در (شب قدر)نازل کردیم; و این که (شب قدر)در ماه مبارک رمضان قرار دارد, مورد اتفاق روایات و مفسرین قرآن است.
۲ ـ (شب قدر), در دهه آخر ماه مبارک رمضان قرار دارد, روایات فراوان و نظریه هاى مفسران شیعه و اهل سنت, آن را حتمى مى شمارد.( 2) پس در این مورد هم تردیدى نیست.
(عایشه) روایت مى کند: تلاش و کوششى را که مى دیدم رسول خدا(ص), در دهه آخر ماه مبارک رمضان انجام مى داد, در اوقات دیگر انجام نمى داد.( 3)
۳ ـ طبق روایات فراوانى که در منابع شیعى آمده, شب هاى نوزدهم, بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان (شبهاى قدر)معرفى شده اند,( 4) اما امام باقر(ع) دایره آن را محدودتر نموده, و در پاسخ (عبدالواحد بن مختار انصارى) که خواستار تعیین یکى از آن شب ها از سوى امام(ع) بود, فرموده اند: ما علیک إن تعمل فى لیلتین, هى احدیهما.( 5) ایرادى ندارد هر دو شب را به عبادت و شب زنده دارى مشغول باش, زیرا (شب قدر)یکى از این دو شب مى باشد.
۴ ـ در میان شب بیست و یکم و شب بیست و سوم در عین حالى که خدا و رسول(ص) و امامان(علیهم السلام), براى زنده نگهداشتن روح امید و نشاط و اهمیت به اطاعت و عبادت بندگان و تقرب آنان, سعى در مخفى داشتن (شب قدر) داشته اند ـ آن طور که از تعدادى از احادیث استفاده مى شود, احتمال (شب قدر) بودن شب بیست و سوم را مى توان تقویت نمود و معتبرتر دانست.
زیرا در چند روایت آمده: رسول خدا(ص) به عبادت و شب زنده دارى دهه آخر ماه مبارک رمضان سفارش مى کرد, امام على(ع) مى فرماید: (شب بیست و سوم), در عین حالى که باران شدیدى آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود, رسول خدا(ع), ما را به نماز وا مى داشت, و با وجود این که صورت و بینى آن حضرت, گل آلود شده بود, دست از عبادت و شب زنده دارى نمى کشید.( 6)
امام باقر(ص) هم فرموده است: (عبدالله بن انیس انصارى), که در (جهینه) زندگى مى کرد و با مدینه فاصله داشت, به حضور رسول خدا(ص) رسید و عرض کرد: من شتر و گوسفند و چوپانهایى دارم, و نمى توانم زیاد در شهر بمانم, اما دوست مى دارم, یکى از شبهاى ماه رمضان را برایم تعیین کنى, تا در آن شب به شهر آمده و به نماز و عبادت بپردازم.
رسول خدا(ص) او را نزدیک خویش کشید, و در گوش او چیزى گفت, آن مرد هم شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان, در مدینه حضور یافت, به عبادت و شب زنده دارى پرداخت, و صبح به محل و سراغ کار خود بازگشت.( 7)
همچنین در روایت مى خوانیم: رسول خدا(ص) شب بیست و سوم, به صورت افراد آب مى پاشید تا آنها را خواب نگیرد چنانکه حضرت فاطمه زهرا(س) همه اعضاى خانواده را وادار مى کرد, روز بخوابند, شب کم غذا بخورند تا بتوانند شب بیست و سوم را بیدار بمانند, و مى فرمود: انسان محروم کسى است, که از خیر و فضیلت این شب محروم بماند. (8)
بارى, اگر چه با توجه به شواهد حدیثى و تاریخى, احتمال (شب قدر)بودن بیست و سوم ماه مبارک رمضان را تایید کردیم, اما همان طور که دربالا هم اشاره شد, پیغمبر(ص) و امامان معصوم(علیهم السلام), عنایت داشتند, که (شب قدر) براى افراد مخفى بماند, تا آنان با اطاعت و عبادت در چند شب, براى درک (شب قدر)و معارف و معنویات آن, تلاش و جستجوى بیش ترى داشته باشند.
به روایت (ابن ابى الحدید) وقتى درباره تعیین (شب قدر)از امیر مومنان(ع) سوال مى شود, آن حضرت از مشخص کردن, طفره مى رود و مى فرماید: (لیس إشک إن الله انما یسترها عنکم نظرا لکم, لا نکم لو إعلمکموها, عملتم فیها و ترکتم غیرها, وإرجو إن لا تخطئکم ان شإ الله)( 9) در این جهت تردید ندارم, که خداوند جهت مخفى داشتن (شب قدر) به شما نظر و عنایت دارد, زیرا اگر آن را براى شما اعلام داشته بود, در همان شب به عمل عبادت مى پرداختید و عبادت در شب هاى دیگر را ترک مى نمودید, ومن هم به خواست خداوند (در مورد بهره بردارى شما از شب هاى دیگر) امیدوارم شما را محروم نگردانم.
منابع:
۱ـ بقره, ۱۸۵.
۲ـ الدر المنثور, ج ۶, ص ;۳۷۶ تفسیر نورالثقلین, ج ۵, ص ۶۲۹.
۳ـ الدر المنثور, ج ۶, ص ۳۷۶.
۴ـ الدر المنثور, ج ۶, ص ۳۷۶.
۵ـ نور الثقلین, ج ۵, ص ۶۲۸.
۶ـ بحارالانوار, ج ۹۴, ص ۱۰.
۷ـ تفسیر نورالثقلین, ج ۵, ص ;۶۲۸ بحارالانوار, ج ۹۴, ص ۱۰.
۸ـ بحارالانوار, ج ۹۴, ص ۱۰.
۹ـ شرح نهج البلاغه, ج ۲۰, ص ;۱۵۴ بحارالانوار, ج ۹۴, ص ۱۰.(درراه حق)
