۳۸۷۶

التَّحذيرُ مِنَ المُنافِقِ المِنطيقِ

۲۰۶۳۴.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :إنّي لا أتَخَوَّفُ على اُمَّتي مُؤمِنا و لا مُشرِكا. أمّا المُؤمنُ فيَحجُرُهُ إيمانُهُ. و أمّا المُشرِكُ فيَقمَعُهُ كُفرُهُ. و لكن أتَخَوَّفُ علَيكُم مُنافِقا عالِمَ اللِّسانِ ؛ يَقولُ ما تَعرِفونَ. و يَعمَلُ ما تُنكِرونَ.^۱

۲۰۶۳۵.عنه صلى الله عليه و آله :إنّ أخوَفَ ما أخافُ علَيكُم بَعدي كلُّ مُنافِقٍ عَليمِ اللِّسانِ.^۲

۲۰۶۳۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :و لَقد قالَ لي رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّي لا أخافُ على اُمَّتي مُؤمِنا و لا مُشرِكا. أمّا المُؤمنُ فيَمنَعُهُ اللّه ُ بإيمانِهِ. و أمّا المُشرِكُ فيَقمَعُهُ اللّه ُ بشِركِهِ، و لكنّي أخافُ علَيكُم كُلَّ مُنافِقِ الجَنانِ. عالِمِ اللِّسانِ. يقولُ ما تَعرِفونَ. و يَفعَلُ ما تُنكِرونَ.^۳

(انظر) الاُمّة : باب ۱۳۵. ۱۳۶.

۳۸۷۷

دَعائِمُ النِّفاقِ

۲۰۶۳۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :النِّفاقُ على أربَعِ دَعائمَ : علَى الهَوى. و الهُوَينا^۴. و الحَفيظَةِ. و الطَّمَعِ. فالهَوى على أربَعِ شُعَبٍ: علَى البَغي، و العُدوانِ، و الشَّهوَةِ، و الطُّغيان، فمَن بَغى كَثُرَت غَوائلُهُ و تَخَلّى مِنهُ و قَصَّرَ علَيهِ^۵. و مَنِ اعتَدى لَم يُؤمَنْ بَوائقُهُ و لَم يَسلَمْ قَلبُهُ، و لم يَملِكْ نَفسَهُ عَنِ الشَّهواتِ و مَن لم يَعدِلْ نفسَهُ في الشَّهَواتِ خاضَ في الخَبيثاتِ. و مَن طَغى ضَلَّ على عَمَدٍ^۶ بلا حُجّةٍ. و الهُوَينا على أربَعِ شُعَبٍ : علَى الغِرَّةِ. و الأمَلِ، و الهَيبَةِ. و المُماطَلَةِ ؛ و ذلكَ بأنَّ الهَيبَةَ تَرُدُّ عنِ الحقِّ. و المُماطَلَةَ تُفَرِّطُ في العَمَلِ حتّى يَقدَمَ علَيهِ الأجَلُ. و لَو لا الأمَلُ عَلِمَ الإنسانُ حَسَبَ ما هُو فيهِ^۷. و لو عَلِمَ حَسَبَ ما هُو فيهِ ماتَ خُفاتا مِن الهَولِ و الوَجَلِ. و الغِرَّةُ تُقَصَّرُ بالمَرءِ عَن العَمَلِ. و الحَفيظَةُ على أربَعِ شُعَبٍ : علَى الكِبرِ و الفَخرِ و الحَميَّةِ^۸ و العَصبيَّةِ ؛ فمَنِ استَكبَرَ أدبَرَ عنِ الحَقِّ. و مَن فَخَرَ فجَرَ. و مَن حَمِيَ أصَرَّ علَى الذُّنوبِ. و مَن أخَذَتهُ العَصَبيَّةُ جارَ. فبِئسَ الأمرُ أمرٌ بينَ إدبارٍ و فُجورٍ و إصرارٍ و جَورٍ علَى الصِّراطِ. و الطَّمَعُ على أربَعِ شُعَبٍ : الفَرَحُ. و المَرَحُ. و اللَّجاجَةُ. و التَّكاثُرُ ؛ فالفَرَحُ مَكروهٌ عِندَ اللّه ِ. و المَرَحُ خبلاء. و اللَّجاجَةُ بَلاءٌ لِمَن اضطَرَّتهُ إلى حَملِ الآثامِ. و التَّكاثُرُ لَهوٌ و لَعِبٌ و شُغلٌ و استِبدالُ الّذي هُو أدنى بالّذي هُو خَيرٌ. فذلكَ النِّفاقُ و دَعائمُهُ و شُعَبُهُ.^۹

۳۸۷۶

پرهيز از منافق زبان باز

۲۰۶۳۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :من براى امّت خود از مؤمن و مشرك نمى ترسم؛ زيرا مؤمن را ايمانش مانع [از لطمه زدن به جامعه اسلامى ]مى شود و مشرك را نيز همان كفرش سركوب مى كند. اما ترس من براى شما از منافق زبان بازى است كه حرف هايى مى زند كه شما بدان اعتقاد داريد و كارهايى مى كند كه شما به آنها اعتقاد نداريد.

۲۰۶۳۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بيشترين ترس من براى شما پس از خودم، از منافقان زبان باز است.

۲۰۶۳۶.امام على عليه السلام :رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود : من براى امّتم نه از مؤمن مى ترسم و نه از مشرك؛ زيرا مؤمن را خداوند به واسطه ايمانش جلوگيرى مى كند و مشرك را خداوند به سبب شركش از پاى در مى آورد. امّا ترس من براى شما از منافق زبان بازى است كه مطابق اعتقادات شما سخن مى گويد و برخلاف آنچه معتقديد عمل مى كند.

۳۸۷۷

پايه هاى نفاق

۲۰۶۳۷.امام على عليه السلام :نفاق بر چهار پايه استوار است : بر هوس و سهل انگارى [در امر دين] و خشم و طمع. هوس، خود، بر چهار شاخه است : ستم و تجاوز و شهوت و سركشى. هر كه ستم كند گرفتارى هايش زياد شود و تنها ماند و از كمك به او خوددارى شود. هر كه تجاوز كند كسى از شرارتها و بدى هايش در امان نباشد و دلش سالم نماند و در برابر خواهش هاى نفسانى خود دار نباشد. هر كه شهوات خود را تعديل نكند در پليدى ها فرو رود. و هر كه سركشى كند، خود را از روى عمد و بدون دليل گمراه نمايد. سهل انگارى نيز بر چهار شاخه است : مغرور شدن [به رحمت حق] و آرزو و ترس و تعلّل ورزيدن. و اين از آن روست كه ترس، از حق باز مى دارد و تعلّل ورزيدن موجب كوتاهى كردن در عمل مى شود تا آنكه اجل در رسد و اگر آرزو نبود، انسان حساب كار خود را مى دانست و اگر از حساب كار خود آگاه مى شد از ترس و وحشت در جا مى مرد و مغرور شدن، كوتاهى در عمل مى آورد. و خشم بر چهار شاخه است : خود برتربينى، فخر فروشى، حميّت و عصبيّت. هر كه خود برتر بين باشد، به حق پشت كند. هر كه فخر فروشى كند، از صراط راستى منحرف شود و به گناه درافتد. هر كه حميّت ورزد، بر گناهان اصرار ورزد و هر كه عصبيّت داشته باشد، از حق منحرف شود و به باطل گرايد. پس، چه بد خصلتى است خصلتى كه نتيجه اش پشت كردن به حق. گناه، اصرار بر گناه و انحراف از راه راست باشد. و طمع نيز بر چهار شاخه است : شادمانى و سرمستى، و خيره سرى و فزون خواهى. شادمانى كردن. نزد خداوند خوشايند نيست و سرمستى، شوريده عقلى است و خيره سرى بلايى است كه آدمى را به كشيدن بار گناهان وا مى دارد و فزون خواهى، سرگرمى و بازى و گرفتارى و جايگزين كردن چيز پست تر (دنيا) به جاى چيز بهتر (آخرت) است. اين است نفاق و پايه ها و شاخه هاى آن.

1.كنز العمّال : ۲۹۰۴۶.

2.الترغيب و الترهيب : ۱ / ۱۲۷ / ۱۸.

3.نهج البلاغة : الكتاب ۲۷.

4.الهُوَينا : كان يمشي الهوينا ؛ تصغير الهُونى. تأنيث الأهوَن. و هو من الهَون : الرفق و اللين و التثبّت (النهاية : ۵ / ۲۸۴). و المراد هنا: التهاون في أمر الدِّين و ترك الاهتمام فيه. و الحفيظة : الغضب و الحميّة. (كما في هامش المصدر).

5.في بعض النسخ «و نصر عليه» (كما في هامش المصدر).

6.في بعض النسخ «على عمل» (كما في هامش المصدر).

7.حَسَبتُه : إذا عَدَدتُه. خَفَتَ خُفاتا : أي مات فَجأةً (الصحاح : ۱ / ۱۰۹ و ۱۱۰ و ص ۲۴۸).

8.قال الراغب : عبّر عن القوّة الغضبيّة إذا ثارت و كثرت بالحميّة فقيل : حميتُ على فلان أي غضبت عليه. قال تعالى : «حَميّةَ الجاهليّةِ» المفردات للراغب : ۲۵۹. و العَصَبَة : الأقارب من جهة الأب، و العصبيّة: و التعصّب المحاماة و المدافعة (النهاية : ۳/۲۴۵ و ۲۴۶).

9.الكافي : ۲ / ۳۹۳.