۱۷۰۳۲.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنَّ مَنزِلَةَ القلبِ مِن الجَسَدِ بمَنزِلَةِ الإمامِ مِن الناسِ.^۱

۳۳۲۷

خَصائِصُ القَلبِ

۱۷۰۳۳.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :أعجَبُ ما في الإنسانِ قَلبُهُ. و لَهُ مَوارِدُ مِن الحِكمَةِ. و أضدادٌ مِن خِلافِها. فإن سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ أذَلَّهُ الطَّمَعُ. و إن هاجَ بهِ الطَّمَعُ أهلَكَهُ الحِرصُ. و إن مَلَكَهُ اليَأسُ قَتَلَهُ الأسَفُ. و إن عَرَضَ لَهُ الغَضَبُ اشتَدَّ بهِ الغَيظُ. و إن سُعِدَ بالرِّضا نَسِيَ التَّحَفُّظَ. و إن نالَهُ الخَوفُ شَغَلَهُ الحَذَرُ. و إن اتَّسَعَ لَهُ الأمنُ استلبَتهُ الغَفلَةُ. و إن حَدَثَت لَهُ النِّعمَةُ أخَذَتهُ العِزَّةُ. و إن أصابَتهُ مُصيبَةٌ فَضَحَهُ الجَزَعُ. و إنِ استَفادَ مالاً أطغاهُ الغِنى. و إن عَضَّتهُ فاقَةٌ شَغَلَهُ البَلاءُ، و إن جَهَدَهُ الجُوعُ قَعَدَ بهِ الضَّعفُ. و إن أفرَطَ في الشِّبَعِ كَظَّتهُ البِطنَةُ. فَكُلُّ تَقصيرٍ بهِ مُضِرٌّ. و كُلُّ إفراطٍ بهِ مُفسِدٌ.^۲

۱۷۰۳۲.امام صادق عليه السلام :جايگاه دل نسبت به بدن، همچون جايگاه امام و پيشواست نسبت به مردم.

۳۳۲۷

ويژگيهاى دل

۱۷۰۳۳.امام على عليه السلام :شگفت ترين چيز در انسان دل اوست و دل مايه هايى از حكمت و مايه هايى از ضدّ حكمت دارد. اگر اميد و آرزو به آن دست دهد، طمع خوارش گرداند و اگر طمع در آن سر بردارد، حرص نابودش كند و اگر نوميدى بر آن مسلّط شود، اندوه وى را بكشد و اگر خشم بر وى عارض شود، كينه لبريزش كند و اگر خشنودى يارش شود، احتياط را از ياد برد و اگر آن را ترس در رسد، پروا و حذر كردن او را گرفتار خود سازد و اگر احساس امنيّت فرا گيردش، غفلت آن را در ربايد و اگر نعمت به سراغش آيد، غرور و نخوت آن را فرو گيرد و اگر مصيبتى به آن در رسد، بيتابى رسوايش گرداند و اگر به مالى رسد، ثروت آن را به طغيان دراندازد و اگر تهيدستى آزارش دهد، گرفتارى او را به خود مشغول سازد و اگر گرسنگى بر او سخت گيرد، از ضعف زمينگير شود و اگر سيرىِ او از حدّ بگذرد، پُرى شكم او را به رنج افكند؛ بارى هر تفريطى برايش زيانبار است و هر افراطى برايش تباهى آفرين.

1.علل الشرائع : ۱۰۹/۸.

2.علل الشرائع : ۱۰۹/۷ روي هذا الحديث باختلاف يسير في نهج البلاغة : الحكمة ۱۰۸. نهج السعادة :۱/۴۸۲. الكافي : ۸ / ۲۱ / ۴. غرر الحكم : ۷۴۰۲، بحار الأنوار : ۷۷/۲۸۴/۱ نقلاً عن تحف العقول فراجع.