۳۲۶۵

المُحكَماتُ وَ المُتَشابِهاتُ

۱۶۷۴۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام ( ـ لمّا سُئلَ عن تَفسيرِ المُحكَمِ و المُتَشابِهِ ) : أمّا المُحكَمُ الذي لم يَنسَخْهُ شيءٌ مِن القرآنِ فهُو قَولُ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ : «هُوَ الّذي أنزَلَ عَلَيكَ الكِتابَ مِنهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ اُمُّ الكِتابِ و اُخَرُ مُتَشابِهاتٌ» و إنّما هَلَكَ الناسُ في المُتَشابِهِ لأنَّهُم لم يَقِفُوا على مَعناهُ و لَم يَعرِفُوا حَقيقَتَهُ. فَوَضَعُوا لَهُ تأويلاتٍ مِن عندِ أنفُسِهِم بآرائهِم و استَغنَوا بذلكَ عن مَسألةِ الأوصياءِ.... و أمّا المُتَشابِهُ مِن القرآنِ فهُو الذي انحَرَفَ مِنهُ. مُتَّفِقُ اللَّفظِ مُختَلِفُ المَعنى. مِثلُ قَولِهِ عَزَّ و جلَّ : «يُضِلُّ اللّه ُ مَن يَشاءُ و يَهدِي مَن يَشاءُ» ^۱ فَنَسَبَ الضَّلالَةَ إلى نفسِهِ في هذا المَوضِعِ. و هذا ضَلالُهُم عن طريقِ الجَنّةِ بفِعلِهِم. و نَسَبَهُ إلَى الكُفّارِ في مَوضِعٍ آخَرَ و نَسَبَهُ إلَى الأصنامِ في آيَةٍ اُخرى.^۲

۳۲۶۵

آيات محكم و متشابه

۱۶۷۴۶.امام على عليه السلام ( ـ در پاسخ به سؤال از معناى محكم و متشابه در كتاب ) فرمود : محكم، آن آيه اى است كه چيزى از قرآن آن را نسخ نكرده است؛ اين است سخن خداوند عزّ و جلّ كه مى فرمايد: «اوست كسى كه كتاب را بر تو نازل كرد. برخى از آن آياتى محكمند كه اساس كتابند و برخى ديگر متشابهند». مردم، در آيات متشابه به هلاكت افتاده اند؛ زيرا معناى آنها را نفهميدند و حقيقت آنها را نشناختند. از اين رو، با آراى شخصىِ خود، آنها را تأويل و توجيه كردند و بدين سان خود را از رجوع به اوصيا و پرسيدن از آنها بى نياز دانستند... امّا متشابه قرآن، آن است كه از [معناى واقعى از ظاهر ]آن منحرف شده است. لفظش يكى و معنايش متفاوت است، مانند اين سخن خداوند عزّ و جلّ: «خدا هر كه را بخواهد بيراه مى نهد و هر كه را خواهد هدايت مى كند». در اين جا بيراه نهادن را به خودش نسبت داده است و اين بيراه نهادن آنها از راه بهشت است به سبب افعال و اعمال خودشان. در جايى ديگر گمراهى را به كفّار نسبت داده و در آيه اى ديگر به بتها منتسب كرده است.

1.إبراهيم : ۴.

2.بحار الأنوار : ۹۳/۱۱ اُنظر تمام الكلام.