۱۶۳۹۴.عنه عليه السلام :مَن كَثُرَ فِكرُهُ في المَعاصي دَعَتهُ إلَيها.۱
۱۶۳۹۵.عنه عليه السلام :مَن كَثُرَ فِكرُهُ في اللذَّاتِ غَلَبَت علَيهِ.۲
۱۶۳۹۶.عنه عليه السلام :مَن تَفَكَّرَ في عَظَمةِ اللّه ِ أبلَسَ.۳
(انظر) معرفة اللّه : باب ۲۵۷۴.
۳۲۰۴
التَّفَكُّرُ في أحوالِ الاُمَمِ الماضِيَةِ
الكتاب :
أ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أثارُوا الْأرْضَ وَ عَمَرُوها أكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللّه ُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لَـكِنْ كانُوا أنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ».۴
قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُواْ فِي الْأرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ».۵
(انظر) الأنعام : ۱۱. يوسف : ۱۰۹. النحل : ۳۶. النمل : ۶۹. الروم : ۴۲. فاطر : ۴۴. غافر : ۲۱. ۸۲. محمّد : ۱۰.
الحديث :
۱۶۳۹۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلام ( ـ في وصيَّتِهِ لابنِهِ الحسنِ عليه السلام ـ ) : يا بنيَّ. إنّي و إن لم أكُن عُمِّرتُ عُمرَ مَن كانَ قَبلي. فقد نَظَرتُ في أعمالِهِم. و فَكَّرتُ في أخبارِهِم. و سِرتُ في آثارِهِم ؛ حتّى عُدتُ كأحَدِهِم. بَل كأنّي بما انتَهى إلَيَّ مِن اُمورِهِم قد عُمِّرتُ مَع أوَّلِهِم إلى آخِرِهِم.۶
۱۶۳۹۴.امام على عليه السلام :كسى كه زياد درباره گناهان بينديشد، گناهان او را به سوى خود بكشانند.
۱۶۳۹۵.امام على عليه السلام :هر كه زياد درباره لذّتها بينديشد، آن لذّتها بر او چيره آيند.
۱۶۳۹۶.امام على عليه السلام :هر كه در عظمت خدا بينديشد، متحيّر شود.
۳۲۰۴
انديشيدن در احوال ملّتهاى پيشين
قرآن:
«آيا در زمين نگرديده اند تا ببينند فرجام كسانى را كه پيش از آنان بودند، چگونه بوده است؟ آنها بس نيرومندتر از ايشان بودند و زمين را زير و رو كردند و بيش از آنچه آنها آبادش كردند، آن را آباد ساختند و پيامبرانشان دلايل آشكار برايشان آوردند. بنا بر اين، خدا بر آن نبود كه بر ايشان ستم كند، ليكن خودشان بر خود ستم مى كردند».
«قطعا پيش از شما سنّتهايى [بوده و] سپرى شده است. پس، در زمين بگرديد و بنگريد كه فرجام تكذيب كنندگان چگونه بوده است».
حديث :
۱۶۳۹۷.امام على عليه السلام ( ـ در سفارش به فرزندش حضرت حسن عليه السلام ـ ) فرمود : فرزندم! هر چند من به اندازه همه كسانى كه پيش از من بوده اند نزيسته ام، اما در كارهاى آنان نظر كرده ام و در اخبار آنها انديشيده ام و در آثارشان سير كرده ام، چندان كه همچون يكى از آنان شده ام و بلكه چنان بر كارهايشان آگاهى يافته ام، كه گويى با اوّلين و آخرين آنها زندگى كرده ام.
1.غرر الحكم : ۸۵۶۱.
2.غرر الحكم : ۸۵۶۴.
3.غرر الحكم : ۹۲۰۷.
4.الروم : ۹.
5.آل عمران : ۱۳۷.
6.نهج البلاغة : الكتاب ۳۱.