۷۹۴۹.بحار الأنوار ( ـ في الدعاء ـ ) : اللّهُمّ لكَ الحَمدُ على ما جَرى به قضاؤكَ في أوليائكَ... بعدَ أن شَرَطْتَ علَيهِمُ الزُّهدَ... فَشَرَطُوا لكَ ذلكَ و عَلِمتَ مِنهُمُ الوَفاءَ بهِ فَقَبِلتَهُم... و أهبَطتَ علَيهِم ملائكَتَكَ و كَرَّمتَهُم بِوَحيِكَ و رَفَدتَهُم بِعِلمِكَ.^۱

(انظر) العلم : باب ۲۸۷۴.

۱۶۲۲

الزُّهدُ و شَرحُ الصَّدرِ

۷۹۵۰.بحار الأنوار :قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ـ في قولهِ تعالى : «أ فَمَنْ شَرَحَ اللّه ُ صَدْرَهُ لِلاْءِسْلامِ فهُو على نُورٍ مِن رَبِّهِ» ^۲ ـ : إنّ النورَ إذا وَقَعَ في القَلبِ انفَسَحَ لَهُ و انشَرَحَ. قالوا : يا رسولَ اللّه ِ. فهَل لِذلكَ علامةٌ يُعرَفُ بها ؟ قالَ : التَّجافِي عَن دارِ الغُرورِ و الإنابَةُ إلى دارِ الخُلُودِ. و الاستِعدادُ لِلمَوتِ قَبلَ نُزولِ المَوتِ.^۳

(انظر) القلب : باب ۳۳۳۴. ۳۳۳۹.

۱۶۲۳

الزُّهدُ وَ المُكاشَفَةُ

۷۹۵۱.بحار الأنوار عن سَلاّم :كنتُ عند أبي جعفرٍ عليه السلام فَدَخَلَ علَيهِ حُمرانُ بنُ أعيَنَ فَسَأَلَهُ عن أشياءَ. فلَمّا هَمَّ حُمرانُ بالقِيامِ قالَ لأبي جعفرٍ عليه السلام : اُخبِرُكَ أطالَ اللّه ُ بَقاكَ و أمتَعَنا بِكَ أنّا نَأتِيكَ فما نَخرُجُ مِن عندِكَ حتّى تَرِقَّ قُلوبُنا و تَسلُوَ أنْفُسُنا عنِ الدنيا. و يَهُونَ علَينا ما في أيدِي الناسِ مَن هذِهِ الأموالِ. ثُمّ نَخرُجُ مِن عِندِكَ فإذا صِرنا مَعَ الناسِ و التُّجّارِ أحبَبنا الدنيا! قالَ : فقالَ أبو جعفرٍ عليه السلام : إنّما هِي القُلوبُ مَرَّةً يَصعُبُ علَيها الأمرُ و مَرَّةً يَسهُلُ. ثمّ قال أبو جعفر عليه السلام : أما إنّ أصحابَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قالوا : يا رسولَ اللّه ِ. نَخافُ علَينا النِّفاقَ ! قالَ : فقالَ لَهُم : و لِمَ تَخافُونَ ذلكَ؟ قالوا : إنّا إذا كُنّا عِندَكَ فَذَكَّرتَنا. رُوِعْنا وَ وَجِلنا و نَسِينا الدنيا و زَهِدنا فيها حتّى كَأنّا نُعايِنُ الآخِرَةَ و الجَنَّةَ و النارَ. و نحنُ عِندَكَ. و إذا دَخَلنا هذهِ البُيوتَ و شَمَمْنا الأولادَ و رَأينا العِيالَ و الأهلَ و المالَ يَكادُ أن نُحَوَّلَ عنِ الحالِ التي كُنّا علَيها عندَكَ، و حتّى كأنّا لَم نَكُن عَلى شَيءٍ. أ فَتَخافُ علَينا أن يكونَ هذا النِّفاقَ؟ فقالَ لَهُم رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : كَلاّ. هذا مِن خُطُواتِ الشيطانِ لِيُرَغِّبَكُم في الدنيا. و اللّه ِ لَو أنَّكُم تَدُومُونَ على الحالِ التي تَكُونُونَ علَيها و أنتُم عِندِي في الحالِ التي وَصَفتُم أنفُسَكُم بها لَصافَحَتكُمُ المَلائكةُ و مَشَيتُم عَلَى الماءِ^۴.^۵

۷۹۴۹.بحار الأنوار :در دعا آمده است : بار الها! حمد و سپاس تو راست بر آنچه از قضاى خود بر دوستانت جارى ساختى... پس از آن كه با ايشان شرطِ زهد گذاشتى... و آنان آن شرط را از تو پذيرفتند. و دانستى كه به آن شرط وفا مى كنند. پس آنان را پذيرا شدى... و فرشتگان خود را بر ايشان فرو فرستادى و با وحى خود، گرامى شان داشتى و از دانش خود، عطايشان كردى.

۱۶۲۲

زهد و شرح صدر

۷۹۵۰.بحار الأنوار :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله درباره آيه «آيا كسى كه خداوند سينه اش را براى اسلام فراخ گرداند و در نتيجه نورى از سوى پروردگارش دارد» فرمود : اين نور هرگاه در دل بيفتد، دل برايش باز شود و فراخ گردد. عرض كردند : اى رسول خدا! آيا براى شناخت اين امر، نشانه اى هم هست؟ فرمود : دورى كردن از سراى فريب (دنيا) و روى آوردن به سراى جاودانه (آخرت) و آماده شدن براى مرگ، پيش از فرا رسيدن مرگ.

۱۶۲۳

زهد و مكاشفه

۷۹۵۱.بحار الأنوار ( ـ به نقل از سلاّم ـ ) : خدمت امام باقر عليه السلام بودم كه حمران بن اعين وارد شد و سؤالاتى كرد و وقتى خواست برخيزد به امام عليه السلام عرض كرد : خداوند به شما عمر طولانى دهد و ما را از وجودتان بهره مند سازد. مى خواهم مطلبى عرض كنم، و آن اين است كه وقتى خدمت شما مى آييم، تا زمانى كه در محضر شما هستيم، رقّت قلب داريم و جان هايمان به دنيا بى رغبت است و مال و ثروت مردم برايمان ارزش و اهمّيتى ندارد. اما همين كه شما را ترك مى كنيم و به ميان مردم و كسبه و تجّار مى رويم. دوباره دنيا دوستى به سراغمان مى آيد. امام باقر عليه السلام فرمود : دلها چنين هستند. گاه كار بر آنها دشوار مى شود و گاه آسان مى گردد. سپس امام عليه السلام فرمود : اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله به آن حضرت عرض كردند : اى رسول خدا! از نفاق بر خود مى ترسيم! رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : چرا از آن مى ترسيد؟ عرض كردند : ما وقتى در محضر شما هستيم و ما را موعظه مى فرمايى، بيم و ترس [از خدا و آخرت ]دلمان را فرا مى گيرد و دنيا را فراموش مى كنيم و به آن بى رغبت مى شويم، چنان كه گويى آخرت و بهشت و دوزخ را با چشم مى بينيم. اما همين كه به خانه هاى خود مى رويم و بوى فرزندانمان به مشاممان مى خورد و زن و بچه و ثروت را مى بينيم، از آن حال و وضعى كه در خدمت شما داشتيم تقريبا برمى گرديم. به طورى كه گويى اصلاً آن حالت را نداشته ايم. آيا از اين حالت، بيم نفاق بر ما داريد؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله به آنان فرمود : هرگز ؛ اين از گامهايى است كه شيطان بر مى دارد، تا شما را به دنيا راغب سازد. به خدا قسم اگر همان حالت نزد من را در خانه هايتان نيز داشتيد. فرشتگان با شما دست مى دادند و بر روى آب راه مى رفتيد.

1.بحار الأنوار : ۱۰۲/۱۰۴/۲.

2.الزمر : ۲۲.

3.بحار الأنوار : ۷۳/۱۲۲/۱۱۰.۰

4.بحار الأنوار: ۷۰/۵۶/۲۸.

5.(انظر) باب ۱۲۷۵ حديث ۶۳۱۴.