۱۷۵۷
مَسجدُ ضِرارٍ
الكتاب :
وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدا ضِرارا وَ كُفْرا وَ تَفْرِيقا بَيْنَ المُؤْمِنِينَ وَ إِرصادا لِمَنْ حارَبَ اللّه َ وَ رَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الحُسْنى وَ اللّه ُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ».۱
الحديث :
۸۵۰۴.مجمعُ البيانِ ( ـ في تفسيرِ قولِهِ تعالى : {Q} «و إِرْصادا لِمَنْ ) : أي أرصَدُوا ذلكَ المسجدَ و اتَّخذُوهُ و أعَدُّوا لأبِي عامرٍ الراهِبِ. و هو الذي حارَبَ اللّه َ و رسولَهُ مِن قَبلُ و كانَ مِن قِصَّتِهِ أنّهُ كانَ قد تَرَهَّبَ في الجاهليَّةِ و لَبِسَ المُسُوحَ فَلَمّا قَدِمَ النبيُّ صلى الله عليه و آله المدينةَ حَسَدَهُ و حَزَّبَ عليه الأحزابَ. ثُمّ هَرَبَ بَعدَ فَتحِ مَكَّةَ إلى الطائفِ فَلَمّا أسلَمَ أهلُ الطائفِ لَحِقَ بالشامِ و خَرَجَ إلى الرومِ و تَنَصَّرَ، و هو أبو حَنظَلَةَ غَسِيلِ الملائكةِ... و سَمّى رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أبا عامرٍ الفاسقَ، و كانَ قَد أرسَلَ إلى المُنافقينَ أنِ استَعِدُّوا و ابنُوا مَسجِدا فإنّي أذهَبُ إلى قَيصَرَ و آتي مِن عندِهِ بِجُنُودٍ و اُخرِجُ محمّدا مِنَ المدينةِ. فكانَ هؤلاءِ المنافقونَ يَتَوَقَّعُونَ أن يَجِيئَهم أبو عامرٍ. فَماتَ قَبلَ أن يَبلُغَ مَلِكَ الرُّومِ... فَأطلَعَ اللّه ُ نَبِيَّهُ عَلى فَسادِ طَوِيَّتِهِم و خُبثِ سَرِيرَتِهِم... فَوَجَّهَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عند قُدُومِهِ مِن تَبُوكَ عاصمَ بنَ عَوفٍ العَجلانيَّ و مالكَ بنَ الدخشمَ... فقال لهما : اِنطَلِقا إلى هذا المسجِدِ الظالِمِ أهلُهُ فَاهدِماهُ و حَرِّقاهُ. و رُوِيَ أنّه بَعَثَ عمّارَ بنَ ياسرٍ و وَحشِيّا فَحَرَّقاهُ. و أمَرَ بأن يُتَّخَذَ كُناسةً يُلقى فيها الجِيَفُ.۲
۱۷۵۷
مسجد ضِرار
قرآن :
«و كسانى كه مسجدى ساختند براى ضرر زدن و [تقويت ]كفر و ايجاد تفرقه ميان مؤمنان و كمينگاه كسى كه از پيش با خدا و پيامبر او ستيز كرده بود و قسم مى خورند كه ما جز نيكى نمى خواستيم و خدا گواهى مى دهد كه آنان دروغ گويند».
حديث :
۸۵۰۴.مجمع البيان ( ـ در تفسير آيه «و كمينگاه كسى كه از پيش با خدا و ) فرمود : يعنى آن مسجد را براى بازگشت ابو عامر راهب ساخته و آماده كرده بودند. ابو عامر همان كسى است كه قبلاً با خدا و رسولش جنگيده بود. داستانش چنين است كه وى در جاهليت پشمينه پوشيده و رهبانيت پيش گرفته بود. اما وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله به مدينه رفت، بر آن حضرت حسادت ورزيد و احزاب را عليه ايشان سامان دهى كرد. او بعد از فتح مكّه به طائف گريخت و چون مردم طائف مسلمان شدند به شام و از آن جا به روم رفت و مسيحى شد. ابو عامر پدر حنظله غسيل الملائكه است... رسول خدا صلى الله عليه و آله او را ابو عامر فاسق ناميد. وى به منافقان پيغام داده بود كه خود را آماده كنند و مسجدى بسازند ؛ زيرا نزد قيصر مى روم و با لشكريان او مى آيم و محمّد را از مدينه بيرون مى كنم. اين منافقان منتظر برگشت ابو عامر بودند اما او. پيش از رسيدن به نزد پادشاه روم. مُرد... خداوند، پيامبر خود را از نيّت پليد و باطن كثيف منافقان آگاه كرد... و رسول خدا صلى الله عليه و آله. در برگشت از غزوه تبوك. عاصم بن عوف عَجلانى و مالك بن دخشم را فرستاد و فرمود : برويد و اين مسجدى را كه اهل آن ستمگرند ويران كنيد و بسوزانيد. به روايتى ديگر. آن حضرت. عمّار بن ياسر و وحشى را فرستاد و آنها آن مسجد را سوزاندند و دستور داد محلّ آن را به زباله دانى و جاى انداختن لاشه ها و مردارها تبديل كنند.
1.التوبة : ۱۰۷.
2.مجمع البيان : ۵/۱۱۰.