۱۰۳۵

مُراعاةُ نَشاطِ المُخاطَبِ

۴۹۳۳.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :إنّي لَأَتَخَوَّلُكُم بِالمَوعِظَةِ تَخَوُّلاً ؛ مَخافَةَ السَّأمَةِ عَلَيكُم.۱

۴۹۳۴.مسند ابن حنبل عن قيس بن أبي حازم عن أبيه :رَآنِي النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله و هُوَ يَخطُبُ و أنَا فِي الشَّمسِ. فَأَمَرَني فَحَوَّلتُ إلَى الظِّلِّ.۲

۴۹۳۵.صحيح البخاري عن عكرمة عن ابن عبّاس :حَدِّثِ النّاسَ كُلَّ جُمُعَةٍ مَرَّةً. فَإِن أبَيتَ فَمَرَّتَينِ. فَإِن أكثَرتَ فَثَلاثَ مِرارٍ. و لا تُمِلَّ النّاسَ هذَا القُرآنَ. و لا اُلفِيَنَّكَ تَأتِي القَومَ و هُم في حَديثٍ مِن حَديثِهِم فَتَقُصُّ عَلَيهِم. فَتَقطَعُ عَلَيهِم حَديثَهُم فَتُمِلُّهُم ؛ و لكِن أنصِت. فَإِذا أمَروكَ فَحَدِّثهُم و هُم يَشتَهونَهُ. فَانظُرِ السَّجعَ مِنَ الدُّعاءِ فَاجتَنِبهُ ؛ فَإِنّي عَهِدتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و أصحابَهُ لا يَفعَلونَ إلاّ ذلِكَ.۳

۱۰۳۵

مراعات شادابى مخاطب

۴۹۳۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :من از بيم خسته شدن شما. براى موعظه كردن به دنبال فرصت مناسب مى گردم.

۴۹۳۴.مسند ابن حنبل ( ـ به نقل از قيس بن ابى هازم به نقل از پدرش ـ ) : پيامبر صلى الله عليه و آله در حالى كه سخنرانى مى كرد. مرا ديد كه ميان آفتابم. فرمان داد تا جايم را به سايبان تغيير دادم.

۴۹۳۵.صحيح البخارى ( ـ به نقل از عكرمه. به نقل از ابن عباس ـ ) : براى مردم در هر جمعه تنها يك بار سخن بگو. و اگر اصرار دارى. [فقط ]دو بار باشد. و اگر بيشتر مى خواهى. [فقط] سه بار باشد و با اين قرآن. ملامت مردم را فراهم نكن. مبادا نزد گروهى بروى و در حالى كه در حال گفتگو هستند. سخن آنان را ببُرى و با سخن گفتنت باعث خستگى آنان بشوى ؛ بلكه خاموش بمان و هرگاه از تو خواستند. برايشان سخن بگو، كه در اين صورت. بدان مشتاق خواهند بود. و در دعا از آهنگين گويى اجتناب كن. من با پيامبر خدا و ياران وى هم روزگار بودم و نديدم جز آن كه چنين رفتار مى كردند.


1.الأمالي للطوسي : ۴۹۱ / ۱۰۷۷.

2.مسند ابن حنبل : ۶ / ۳۶۲ / ۱۸۳۳۳ و ج ۵ / ۲۸۵ / ۱۵۵۱۸.

3.صحيح البخاري : ۵ / ۲۳۳۴ / ۵۹۷۸.