۳۴۵۹.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إذا أحْرَمْتَ فعلَيكَ بتَقوى اللّهِ و ذِكرِ اللّهِ كثيرا. و قِلّةِ الكلامِ إلاّ بخَيرٍ ؛ فإنَّ مِن تَمامِ الحَجِّ و العُمْرَةِ أنْ يَحفَظَ المَرءُ لِسانَهُ إلاّ من خَيرٍ، كما قالَ اللّهُ عزّ و جلّ فإنَّ اللّهَ عزّ و جلّ يقولُ: «فمَنْ فَرَضَ فِيهِنّ الحَجَّ فلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدَالَ فِي الْحَجِّ » .۱
۷۱۱
آدابُ المُراقِبينَ
۳۴۶۰.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إذا أرَدْتَ الحَجَّ فَجرِّدْ قلبَكَ للّهِ مِن قَبلِ عَزمِكَ مِن كلِّ شاغِلٍ. و حِجابِ كُلِّ حاجِبٍ. و فَوِّضْ اُمورَكَ كُلَّها إلى خالِقِكَ. و تَوَكَّلْ علَيهِ في جَميعِ ما يَظْهَرُ مِن حَرَكاتِكَ و سَكَناتِكَ، و سَلِّم لِقَضائهِ و حُكْمِهِ و قَدَرِهِ. وَ وَدّعِ الدُّنيا و الرّاحَةَ و الخَلْقَ. و اخْرُجْ مِن حُقوقٍ تَلْزَمُكَ مِن جِهَةِ المَخلوقينَ. و لا تَعْتَمِدْ على زادِكَ و راحِلَتِكَ و أصْحابِكَ و قُوَّتِكَ و شَبابِكَ و مالِكَ. مَخافَةَ أنْ يَصيرَ ذلِكَ عَدُوّا و وَبالاً، قال : مَنِ ادّعى رِضا اللّهِ و اعْتَمدَ على شيءٍ سِواهُ صَيّرَهُ علَيهِ عَدُوّا و وَبالاً. لِيَعْلَمَ أنَّهُ لَيس لَهُ قُوَّةٌ و لا حِيلَةٌ و لا لأحَدٍ إلاّ بعِصْمَةِ اللّهِ و تَوفيقِهِ. و اسْتَعِدَّ اسْتِعْدادَ مَن لا يَرجو الرُّجوعَ. و أحْسِنِ الصُّحْبَةَ. و راعِ أوْقاتَ فرَائضِ اللّهِ و سُنَنِ نَبيّهِ صلى الله عليه و آله. و ما يَجِبُ علَيكَ مِن الأدَبِ و الاحْتِمالِ و الصَّبرِ و الشُّكرِ و الشَّفَقةِ و السَّخاءِ و إيْثارِ الزّادِ على دَوامِ الأوْقاتِ. ثُمَّ اغْسِلْ بماءِ التَّوبةِ الخالِصَةِ ذُنوبَكَ. و الْبَسْ كِسْوَةَ الصِّدْقِ و الصّفاءِ و الخُضوعِ و الخُشوعِ. و أحْرِمْ عَن كلِّ شيءٍ يَمْنَعُكَ مِن ذِكرِ اللّهِ و يَحْجُبُكَ عَن طاعَتِهِ. و لَبِّ بمعنى إجابَةٍ صافِيَةٍ خالِصَةٍ زاكِيَةٍ للّهِ عزّ و جلّ في دَعْوَتِكَ. مُتَمَسِّكا بالعُروَةِ الوُثْقى. و طُفْ بقَلبِكَ مَع الملائكةِ حَوْلَ العَرشِ كطَوافِكَ مَع المُسلِمينَ بنَفْسِكَ حَولَ البَيتِ. و هَرْوِلْ هَرَبا مِن هَواكَ. و تَبَرِّيا مِن جَميعِ حَولِكَ و قُوَّتِكَ. وَ اخْرُجْ عن غَفْلَتِكَ و زَلاّتِكَ بخُروجِكَ إلى مِنى. و لا تَتَمنَّ ما لا يَحِلُّ لكَ و لا تَسْتَحِقُّهُ. و اعْتَرِفْ بالخَطايا بعَرَفاتٍ. و جَدِّدْ عَهْدَكَ عِندَ اللّهِ بوَحْدَانِيَّتِهِ. و تَقَرّبْ إلى اللّهِ وَ اتَّقِهِ بمُزْدَلَفةَ. و اصْعَدْ بِروحِكَ إلى المَلأِ الأعلى بصُعودِكَ إلى الجَبلِ. و اذْبَحْ حَنْجَرَةَ الهَوى و الطَّمَعِ عِند الذَّبيحَةِ. و ارْمِ الشَّهَواتِ و الخَساسَةَ و الدَّناءَةَ وَ الأفعالَ الذَّميمَةَ عِند رَمْي الجَمَراتِ. و احْلِقِ العُيوبَ الظَّاهِرَةَ و الباطِنَةَ بحَلْقِ شَعرِكَ. و ادْخُلْ في أمانِ اللّهِ و كَنَفِهِ و سِتْرِهِ و كَلاءَتِهِ مِن مُتابَعَةِ مُرادِكَ بدُخولِكَ الحَرَمَ. و زُرِ البَيتَ مُتَحَقّقا لتَعْظيمِ صاحِبهِ و مَعرِفَةِ جلالِهِ و سُلطانهِ. و اسْتَلِمِ الحَجَرَ رِضاءً بقِسْمَتِهِ و خُضوعَا لِعِزَّتِهِ. و وَدِّعْ ما سِواهُ بطَوافِ الوَداعِ. و أصفِ رُوحَكَ و سِرَّكَ لِلقاءِ اللّهِ يَومَ تَلْقاهُ بِوقوفِكَ على الصَّفا. و كُنْ ذا مُرُوَّةٍ مِن اللّهِ نَقيّا أوْصافكَ عِند المَرْوَةِ. و اسْتَقِمْ على شَرطِ حِجَّتكَ و وَفاءِ عَهْدِكَ الّذي عاهَدْتَ بِه مَع ربِّكَ وََ أوْجَبْتَ لَهُ إلى يَومِ القيامَةِ.۲
۳۴۵۹.امام صادق عليه السلام :چون احرام بستى، تقواى خدا را در پيش گير و ذكر خدا بسيار گو و سخن كم گو مگر در خير؛ زيرا از كمال حجّ و عمره اين است كه آدمى زبانش را نگه دارد مگر از سخن خير همچنان كه خداوند متعال فرموده است. خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «پس هر كه در آن ماهها اين فريضه را ادا كند [ بايد بداند كه ] همبسترى و گناه و جدال [روا] نيست».
۷۱۱
آداب مراقبين
۳۴۶۰.امام صادق عليه السلام :چون خواستى حجّ گزارى، پيش از آن كه عزم رفتن كنى، دلت را براى خدا از هر دلبستگى و مشغله اى و از هر حجابى تهى ساز، همه كارهايت را به آفريدگارت وا گذار و در تمام حركات و سكناتت به او توكّل كن و سر سپرده قضا و قدر و حكم او شو و دنيا و آسايش و مردمان را رها كن و حقوقى را كه از مردم به گردن دارى بپرداز و بر توشه راه و مركب و همسفران و نيرو و جوانى و مال و دارايى خود تكيه مكن كه بيم آن مى رود اين همه دشمن و مايه وبال تو گردند؛ زيرا آن كه مدعى خشنودى خدا باشد، و با اين حال به چيزى ديگر پشتگرم شود، خداوند همان چيز را دشمن و مايه وبال و زحمت او گرداند تا به او بفهماند كه اگر خدا نگه دار نباشد و توفيق ندهد، نه او و نه هيچ كس ديگر را توان و چاره اى نيست. چنان آماده شو كه گويى اميد برگشت ندارى، [براى ديگران ]همسفرى خوب و نيكو باش، اوقات فرايض خداوند و سنتهاى پيامبرش صلى الله عليه و آله را رعايت كن و چيزهاى ديگرى را كه رعايت آنها بر تو لازم است، مانند: ادب و تحمل ديگران و شكيبايى، و سپاسگزارى، و مهربانى، و بخشش و ايثارِ ره توشه خود به همسفران را در طول سفر پاس بدار. آن گاه با آب توبه خالص، گناهانت را بشوى و جامه صدق و صفا و خضوع و خشوع بر تن كن. خويشتن را از هر آنچه تو را از ياد خدا و طاعت او باز مى دارد، مُحرم ساز. آن گاه كه خداوند عزّ و جلّ را مى خوانى او را لبيك گوى، لبيكى خالص و پاكيزه و ناب و به دستگيره استوار او (عروة الوثقى) چنگ زن. دلت را همراه فرشتگان بر گرد عرش به طواف آر. همان گونه كه خودت همراه با مسلمانان، بر گرد خانه خدا طواف مى كنى. هنگام هروله كردن، از هواى نفس خويش بگريز و از همه نيرو و توانت دست بشوى. با رفتن به سوى مِنا، از غفلت و لغزشهاى خود نيز به درآى و آنچه را بر تو روا نيست و سزاوارش نيستى تمنّا مكن. در [صحراى] عرفات، به خطاها و گناهان خود اعتراف كن و با خداوند، بر وحدانيّت و يگانگى او تجديد پيمان كن. در مزدلفه، با اطمينان به خدا نزديك شو. با فراز آمدن بر كوه [مشعر]، روحت را نيز به سوى ملأ اعلى بفرست. هنگام قربانى، گلوى هوس و طمع را نيز بِبُر. در رمى جمرات به خواهشها و پستى و دنائت و كردارهاى زشت و نكوهيده نيز سنگ بينداز. هنگام تراشيدن سر، عيبهاى آشكار و پنهانت را نيز بزداى. آن گاه كه به درون حرم مى روى، از اين كه دنبال خواهشت روى. خود را در امان و پناه و كنف حمايت خداوند در آر. با يقين به عظمت صاحب خانه و شناخت شكوه و قدرت او خانه را زيارت كن. از سر خشنودى به قسمت خداوند و خضوع در برابر عزّت و قدرت او، حجر الاسود را استلام كن.۳ با طواف وداع، با هرچه جز اوست وداع كن. آن گاه كه بر صفا مى ايستى، روح و روان خود را براى آن روزى كه به ديدار خدا مى روى، مصفّا كن. در مروه، با مروّت باش و جامه تقوا بر تن كن. و بر شرايطى كه در اين حجّ خود، نهاده اى و پيمانى كه با خدايت بَسته اى و تا روز رستاخيز آن را بر گردن گرفته اى، استوار و پا برجا باش.
1.الكافي : ۴/۳۳۸/۳.
2.بحار الأنوار : ۹۹/۱۲۴/۱.
3.استلام حجر الاسود يعنى دست كشيدن بر آن به نشانه بيعت با خداوند. در مواقع ازدحام، اشاره به آن كافى و بهتر است.