(انظر) بحار الأنوار : ۱۰۰ / ۵۷ باب ۸.

۵۸۳

الأمرُ بِالجِهادِ بِالأيدي وَ الألسُنِ وَ القُلوبِ

۲۸۵۸.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنّ المؤمنَ يُجاهِدُ بسَيْفِهِ و لِسانِهِ.^۱

۲۸۵۹.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :جاهِدوا في سبيلِ اللّهِ بأيْديكُم، فإنْ لَم تَقْدِروا فجاهِدوا بألسِنَتِكُم. فإنْ لَم تَقْدِروا فجاهِدوا بقُلوبِكُم.^۲

۲۸۶۰.عنه عليه السلام ( ـ في كتابه للأشترِ ـ ) : و أنْ يَنْصُرَ اللّهَ سبحانَهُ بقَلْبِهِ و يَدِهِ و لِسانِهِ. فإنَّهُ جَلّ اسمُهُ قـد تَكَفّلَ بنصْرِ مَن نصَرَهُ و إعْزازِ مَن أعَزَّهُ.^۳

۲۸۶۱.عنه عليه السلام :إنَّ أوَّلَ ما تُقلَبونَ علَيهِ من الجِهادِ الجِهادُ بأيْديكُم ثُمَّ بألسِنَتِكُم ثُمَّ بقُلوبِكُم. فَمَنْ لَم يَعْرِفْ بقَلبِهِ مَعروفا و لَم يُنْكِرْ مُنْكَرا قُلِبَ. فجُعِلَ أعْلاهُ أسْفَلَهُ.^۴

۵۸۳

فرمان به جهاد كردن با دست و زبان و دل

۲۸۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا مؤمن، با شمشير و زبان خود جهاد مى كند.

۲۸۵۹.امام على عليه السلام :در راه خدا با دستهاى خود بجنگيد، اگر نتوانستيد با زبانهاى خود بجنگيد و اگر باز هم نتوانستيد با دلهاى خود بجنگيد.

۲۸۶۰.امام على عليه السلام ( ـ در فرمانش به مالك اشتر در بيان وظايف زمامدار ـ ) نوشت : و خداوند سبحان را با دل و دست و زبان خود يارى رسانَد؛ زيرا خداوند ـ جلّ اسمه ـ متعهّد شده است كه يارى كننده خود را يارى كند و گرامى دارنده اش را گرامى بدارد.

۲۸۶۱.امام على عليه السلام :نخستين جهادى كه درباره آن وارسى مى شويد جهاد با دستهايتان است، سپس جهاد با زبانهايتان و زان پس جهاد با دلهايتان. پس كسى كه در دل از معروفى حمايت نكند و منكرى را زشت نشمارد، واژگونه شده است.

1.كنز العمّال : ۱۰۸۸۵.

2.بحار الأنوار : ۱۰۰/۴۹/۲۳.

3.نهج البلاغة : الكتاب ۵۳.

4.بحار الأنوار : ۱۰۰/۸۹/۷۱.