۲۲۱۳.عنه عليه السلام :رِبْحُ المؤمنِ على المؤمنِ رِبا. إلاّ أنْ يَشْتريَ بأكْثَرَ مِن مائةِ دِرْهَمٍ فاربَحْ علَيهِ قُوتَ يَومِكَ. أو يَشْتَرِيَهُ للتِّجارةِ فارْبَحُوا علَيهِم و ارْفُقوا بهِم.۱
۲۲۱۴.عنه عليه السلام ( ـ و قد سُئلَ عنِ الخَبَرِ الّذي رُويَ أنّ رِبْحَ المؤمنِ على المؤمنِ رِبا. ما هُو ؟ ـ ) : ذاكَ إذا ظَهرَ الحقُّ و قامَ قائمُنا أهلَ البيتِ. فأمّا اليومَ فلا بأسَ.۲(انظر) وسائل الشيعة : ۱۲ / ۲۹۳ باب ۱۰. ۳۱۱ باب ۲۶. بحار الأنوار : ۱۰۳ / ۱۰۰. الحلال : باب ۹۳۷.
۴۴۸
فُجورُ التُّجّارِ
۲۲۱۵.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :يا مَعشرَ التُّجّارِ. إنّ التُّجّارَ يُبعَثونَ يَومَ القيامةِ فُجّارا. إلاّ مَنِ اتّقى اللّهَ و بَرَّ و صدَقَ.۳
۲۲۱۶.عنه صلى الله عليه و آله :يا مَعشَر التُّجّارِ. ارفَعوا رُؤوسَكُم فقد وَضَحَ لكُمُ الطَّريقُ. تُبْعَثونَ يَومَ القيامةِ فُجّارا إلاّ مَن صدَقَ حَديثُهُ.۴
۲۲۱۷.كنز العمّال عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ التُّجّارَ هُمُ الفُجّارُ. قالوا : يا رسولَ اللّهِ، أ ليسَ قد أحلَّ اللّهُ البَيْعَ؟ قالَ : بلى، و لكنَّهُم يُحَدِّثونَ فيَكْذِبونَ، و يَحْلِفونَ فيَأثَمونَ.۵
۲۲۱۳.امام صادق عليه السلام :سود گرفتن مؤمن از مؤمن رباست، مگر اين كه جنسى را به بيشتر از صد درهم بخرد در اين صورت به اندازه خوراك روزانه ات روى قيمت آن بكش. يا اين كه براى تجارت كردن بخرد كه در اين صورت نيز از آنان سود بگيريد ولى مدارا كنيد.
۲۲۱۴.امام صادق عليه السلام ( ـ آنگاه كه درباره اين روايت كه سود گرفتن مؤمن از مؤمن رباست سؤال شد ـ ) فرمود: اين در زمانى است كه حق حاكم شود و قائم ما خاندان قيام كند؛ اما امروزه اشكالى ندارد.
۴۴۸
فاجر۶ بودن تاجران و بازاريان
۲۲۱۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى جماعت تجّار! همانا بازرگانان در روز رستاخيز فاجر برانگيخته مى شوند. مگر كسانى كه از خدا پروا كنند و نيكى نمايند و راست بگويند.
۲۲۱۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى گروه بازرگانان! سرهاى خود را بالا بگيريد، كه راه براى شما روشن و نمايان شده است. شما جماعت، در روز رستاخيز، فاجر برانگيخته مى شويد، مگر آن كسى كه راستگو باشد.
۲۲۱۷.كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : تاجران همان فاجرانند. عرض كردند: اى پيامبر خدا! آيا نه اين است كه خداوند خريد و فروش را حلال كرده است؟ فرمود: چرا، اما اين جماعت [هنگام ]معامله دروغ مى گويند و با سوگند خوردن گناه مى كند.
1.الكافي : ۵/۱۵۴/۲۲.
2.وسائل الشيعة : ۱۲/۲۹۴/۴.
3.كنز العمّال : ۹۴۳۷.
4.وسائل الشيعة : ۱۲/۲۸۵/۴.
5.كنز العمّال : ۹۴۵۱.
6.يكى از معانى «فاجر» دروغگوست، كه به احتمال زياد در اين جا مراد همين معناست.