(انظر) الأدب : باب ۶۳ حديث ۳۷۴.
الأمثال : ۳۵۸۰.

۳۸۵۹

النَّفسُ اللَّوّامَةُ

الكتاب :

وَ لاَ أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ».^۱

الحديث :

۲۰۵۱۸.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ( ـ في وصيَّتهِ لابنِ مَسعودٍ ـ ) : يا بنَ مَسعودٍ. أكثِرْ مِن الصّالِحاتِ و البِرِّ ؛ فإنّ المُحسِنَ و المُسِيءَ يَندَمانِ. يَقولُ المُحسِنُ : يا لَيتَني ازدَدتُ مِن الحَسَناتِ ! و يقولُ المُسِيءُ : قَصَّرتُ. و تَصديقُ ذلكَ قَولُهُ تعالى : «و لا اُقْسِمُ بالنَّفْسِ اللَّوّامَةِ» .^۲

۲۰۵۱۹.الدرّ المنثور عن ابنِ عبّاسٍ ( ـ في قولهِ تعالى : {Q} «بالنَّفسِ اللَّوّامَةِ» { ) : الّتي تَلومُ علَى الخَيرِ و الشَّرِّ. تَقولُ : لَو فَعلتَ كذا و كذا !^۳

۳۸۵۹

نفْسِ ملامتگر (وجدان بيدار)

قرآن:

«و سوگند به نفس ملامتگر».

حديث:

۲۰۵۱۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ( ـ در سفارش خود به ابن مسعود ـ ) فرمود : اى پسر مسعود! كارهاى شايسته و نيك بسيار به جاى آر؛ زيرا نيكوكار و بدكار هر دو پشيمان مى شوند. نيكوكار مى گويد : كاش خوبى هاى بيشترى انجام مى دادم و بدكار مى گويد : كوتاهى كردم. مؤيد اين مطلب، سخن خداى متعال است كه مى فرمايد : «و سوگند به نفس ملامتگر».

۲۰۵۱۹.الدرّ المنثور :ابن عبّاس ـ درباره آيه «بالنّفس اللوّامة» ـ گفت : يعنى نفْسى كه نسبت به خوبى و بدى ملامت مى كند و مى گويد : كاش چنين و چنان مى كردم.

1.القيامة : ۲.

2.مكارم الأخلاق : ۲ / ۳۵۳ / ۲۶۶۰.

3.الدرّ المنثور : ۸ / ۳۴۳.