۲۴۴۳
مَوارِدُ جَوازِ سوءِ الظَّنِّ
۱۱۷۱۵.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله:اِحتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بسُوءِ الظَّنِّ.۱
۱۱۷۱۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :إذا استَولَى الصَّلاحُ على الزَّمانِ و أهلِهِ ثُمّ أساءَ رَجُلٌ الظَّنَّ برَجُلٍ لَم تَظهَرْ مِنهُ حَوبَةٌ فقد ظَلَمَ، و إذا استَولى الفَسادُ على الزَّمانِ و أهلِهِ فَأحسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ برجُلٍ فَقَد غَرَّرَ.۲
۱۱۷۱۷.عنه عليه السلام ( ـ مِن كتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ ) : الحَذَرَ كُلَّ الحَذَرِ مِن عَدُوِّكَ بعدَ صُلحِهِ ؛ فإنَّ العَدُوَّ ربَّما قارَبَ لِيَتَغَفَّلَ، فَخُذْ بِالحَزمِ، و اتَّهِمْ في ذلكَ حُسنَ الظَّنِّ.۳
۱۱۷۱۸.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إذا كانَ الزَّمانُ زَمانَ جَورٍ و أهلُهُ أهلَ غَدرٍ فالطُّمَأنِينَةُ إلى كُلِّ أحَدٍ عَجزٌ.۴
۱۱۷۱۹.عنه عليه السلام :لا تَثِقَنَّ بأخِيكَ كُلَّ الثِّقَةِ؛ فإنَّ صَرعَةَ الاستِرسالِ لا تُستَقالُ.۵
۱۱۷۲۰.الإمامُ الكاظمُ عليه السلام :إذا كانَ الجَورُ أغلَبَ مِنَ الحَقِّ لَم يَحِلَّ لأحَدٍ أن يَظُنَّ بأحَدٍ خَيرا حتّى يَعرِفَ ذلكَ مِنهُ.۶
۲۴۴۳
موارد جايز بودن بدگمانى
۱۱۷۱۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با بدبينى. خويشتن را از گزند مردم نگه داريد.
۱۱۷۱۶.امام على عليه السلام :هر گاه درستى و پاكى بر روزگار و مردمش حكمفرما شد. اگر كسى به ديگرى بى آن كه گناهى از او آشكار شود گمان بد برد ستم كرده است و هرگاه فساد و نا راستى بر روزگار و مردم آن چيره شد. اگر كسى به ديگرى گمان نيك برد و خوش بين باشد. فريب خورده است.
۱۱۷۱۷.امام على عليه السلام ( ـ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر ـ ) نوشت : بعد از صلح با دشمنت. از او سخت برحذر باش ؛ زيرا گاه دشمن. خود را به تو نزديك مى كند. تا غافلگيرت سازد ؛ پس دورانديش و محتاط باش و خوش بينى به دشمن را متهم كن.
۱۱۷۱۸.امام صادق عليه السلام :اگر روزگار. روزگارِ ستم باشد و مردمش اهل نيرنگ. اطمينان كردن به تمام افراد درماندگى است.
۱۱۷۱۹.امام صادق عليه السلام :به برادرت اعتماد كامل و تمام مكن ؛ زيرا زمين خوردن ناشى از اطمينان كردن بخشودنى نيست.
۱۱۷۲۰.امام كاظم عليه السلام :هرگاه ستم و نا راستى. از حق و راستكارى بيشتر بود، بر هيچ كس روا نيست كه به كسى گمان خوب برد. مگر آن گاه كه خوبى او بر وى معلوم شود.
1.بحار الأنوار : ۷۷/۱۵۸/۱۴۲.
2.نهج البلاغة : الحكمة ۱۱۴.
3.نهج البلاغة : الكتاب ۵۳.
4.تحف العقول : ۳۵۷.
5.تحف العقول : ۳۵۷.
6.الكافي : ۵/۲۹۸/۲.